تاریخ بشر با آموختن و تعلیم و تربیت آغاز می‌شود. انسان‌ها از روزگار کهن و آن زمان که پا به عرصۀ تاریخ و حیات خود گذاشتند، شروع به آموختن و کشفِ رمز و راز اطراف خود نمودند.
دین اسلام از آن جا که دین علم و کتابت است، از همان ابتدا تشویق و ترغیب فراوانی در این زمینه داشته است؛ زیرا جهل، سیاهی و تاریکی است و علم و دانش است که انسان را از تاریکی‌ها ضلالت و گمراهی می‌رهاند.
اسلام به یادگیری علوم عصری و تجربی‌ای هم تأکید و تشویق کرده است؛ زیرا نیاز مردم و جامعه است؛ البته تا وقتی این علم مقبول و قابل تحسین است که مخالف دین و فرموده‌های نبی کریم (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) نباشد.
در این مجال تا حد امکان سعی خواهد شد تا اهمیتی که دین اسلام به آموختن علوم دینی و عصری و جایگاه مهمی که به دانشمندان و عالمان داده است بررسی شود.
واژگان کلیدی: علم، علما، کتابت، اشعار، علوم عصری.
مقدمه
یکی از گرایش‌های فطری انسان حقیقت‌جویی است و یکی از توانایی‌های انسان، قدرت شناخت واقعیا و شناخت خود و جهانِ پیرامون است.
انسان با آگاهی از خویشتن، قادر می‌شود چیزهای دیگر را بشناسد و حتی خداشناس گردد.
یکی از راه‌های خودشناسی و خداشناسی قدم نهادن در مسیر علم و دانش است.
در ادیان گوناگون به فراگیری علم و دانش تأکید و توصیه شده است، اما هیچ دینی همانند اسلام، مسلمانان را به آموختن علم و تعلیم آن به دیگران تأکید نکرده است. مسلمانان از همان ابتدا، دنبال کسب علم و دانش بودند که این امر از توصیه‌های قرآن و دین مبین اسلام نشئت می‌گرفت.
کتاب آسمانی (قرآن)، خود به عنوان اساس علوم اسلامی و اخلاقی و همچنین پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) به‌عنوان اولین معلم و مربی در تاریخ، از عوامل اساسی گرایش و تحرک مسلمانان به آموختن علم بوده است.
اسلام، دین علم و کتابت
نخستین آیاتی که بر پیامبر بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) نازل شد، در آنها از علم و دانش و کتابت سخن رفته است: اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ (1) خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ (2) اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ (3) الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ (4)عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ(5) [علق:1ـ5] بخوان، پروردگارت از همه گرامی‌تر است؛ همان ذاتی که دانش را به وسیلۀ قلم به انسان آموخت، به انسان آنچه را نمی‌دانست آموخت.
اسلام در تشویق مسلمانان به فراگیری همۀ علوم سودمند، قرن‌ها بر مراکز آموزشی پیش قدم بوده است و دانش پژوهان مسلمان در همه رشته‌های علوم در زمان خود تحقیق و بررسی می‌کردند. اسلام از آغاز ظهور خود به مسئله نوشتن و تنظيم مسائل علمی توجه خاصی داشت و مسلمانان را به نگارش کتاب فرا می‌خواند.
پیامبر بزرگوار اسلام (صلی‌الله‌علیه‌وسلم) برای پیروان و یاران خود، در رابطه با ارزش نوشتن و آثار علمی سودمند علمی و فرهنگی می‌گوید: «قیِّدوا العلم بالکتابة»
