سیدنا زکریا یکی از پیامبران بنی‌اسرائیل و از عبادت‌گذاران «بیت‌المقدس» بود و از لحاظ نسبی، شوهرخاله‌ی حضرت مریم به حساب می‌آمد.
زمانی‌که حضرت مریم به خدمت «بیت‌المقدس» گماشته شد، سرپرستی ایشان، بنابر قرعه به سیدنا زکریا سپرده شد، به گونه‌ای که حضرت مریم همیشه‌وقت در «بیت‌المقدس» مشغول عبادت و خدمت بود؛ اما ایام حیض خود را در خانه‌ی حضرت زکریا سپری می‌کرد.
قبولیت حضرت مریم
الله سبحانه و تعالی حضرت مریم را برای وظیفه‌ی مهمی قبول کردند و آن هم زیر نظر حضرت زکریا آنجا که می‌فرمایند: «فتَقَبَّلَهَا رَبُّهَا بِقَبُولٍ حَسَنٍ وَأَنبَتَهَا نَبَاتًا حَسَنًا وَكَفَّلَهَا زَكَرِیا»؛ «خداوند او (مریم) را به طرز نیکویی (از مادرش برای خدمت خانه‌ی خدا و عبادت کردن در آن به جای پسر) پذیرفت و او را خوب تربیت کرد و زکریا را سرپرست او قرار داد.»
خداوند سرپرستی مریم را به زکریا واگذار کرد، تا مریم از او علم مفید و کردار نیک بیاموزد و نیز به خاطر این‌که زکریا شوهرخاله‌ی مریم بوده است.
نکته‌ی شگفت‌آوری که حضرت زکریا با آن مواجه بود، این‌که هر وقت به پیش حضرت مریم می‌آمد میوه‌های غیر فصل را پیش ایشان مییافت. قرآن عظیم الشان در این باره می‌فرماید: «كُلَّمَا دَخَلَ عَلَیهَا زَكَرِیا الْمِحْرَابَ وَجَدَ عِندَهَا رِزْقًا قَالَ یا مَرْیمُ أَنَّىٰ لَكِ هَٰذَا قَالَتْ هُوَ مِنْ عِندِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یرْزُقُ مَن یشَاءُ بِغَیرِ حِسَابٍ]؛ «هر زمان زکریا وارد عبادت‌گاه او می‌شد، خوردنی‌ها را در پیش او مییافت؛ گفت: ای مریم! این از کجا برایت آمده است [مریم] گفت: این از جانب خدا می‌آید، به درستی که خدا به هر کس که بخواهد بی‌حساب روزی می‌دهد.»
«محراب» به معنی غرفه و مکان مرتفع است. و هر وقت زکریا وارد آنجا می‌شد در زمستان، میوه‌ی تابستان و در تابستان، میوه‌ی زمستان را مییافت و این بر وجود کرامت اولیاء دلالت می‌کند.
این واقعه دلالت بر حکمت کامله‌ی الهی دارد که حضرت مریم برای آن معجزه‌ی بزرگ (متولد شدن حضرت عیسی بدون پدر) آمادگی داشته باشد و برای او یک پیش‌زمینه ایجاد شود، به این صورت که برای او یقین حاصل شود، خداوندی که می‌تواند میوه‌ی غیر فصل به او عنایت فرماید قادر است در آینده به او اولادی بدون پدر عنایت کند.
آشنایی با حضرت یحیی علیه‌السلام
زمانی که حضرت زکریا قدرت کامل الهی را در ایجاد میوه‌ی غیر فصل در حضور حضرت مریم مشاهده کرد، از تأثیر ایمانی‌ای که این موضوع بر او گذاشت، دست به دعا برداشت و از خداوند متعال فرزندی در سن پیری درخواست کرد و خداوند دعای ایشان را اجابت فرمود وحضرت یحیی را به ایشان عنایت فرمود.
همه‌ی این اتفاقات خارق‌العاده زمینه‌ساز یک اتفاق بزرگ در قوم «بنی‌اسرائیل» بود تا آن‌ها به تولد شگفت‌آور حضرت عیسی تعجب نکنند و آن را نشانه‌ای از نشانه‌های الهی بدانند و تولد بدون پدر او، سبب انکار بنی‌اسرائیل از رسالت او نشود؛ چرا که انکار و سرکشی در مقابل انبیا از صفات بارز آن‌ها بود.
خداوند می‌خواست به آن‌ها بفهماند، کسی‌که قادر است در سن پیری به شخصی فرزند عنایت کند او قادر است که فرزندی را بدون پدر هم متولد کند.
دعای حضرت زکریا
وقتی حضرت زکریا حالات حضرت مریم را می‌بیند به فضل، احسان و قدرت الله تعالی بیشتر امیدوار می‌شود و چنین دعا می‌کند: «هُنَالِكَ دَعَا زَكَرِیا رَبَّهُ قَالَ رَبِّ هَبْ لِی مِن لَّدُنكَ ذُرِّیةً طَیبَةً إِنَّكَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ ٣٨ فَنَادَتْهُ الْمَلَائِكَةُ وَهُوَ قَائِمٌ یصَلِّی فِی الْمِحْرَابِ أَنَّ اللَّهَ یبَشِّرُكَ بِیحْیىٰ مُصَدِّقًا بِكَلِمَةٍ مِّنَ اللَّهِ وَسَیدًا وَحَصُورًا وَنَبِیا مِّنَ الصَّالِحِینَ ٣٩]؛ «درآن وقت طلب كرد حضرت زكریا از پروردگار خود، گفت: اى پروردگار من! عطا كن مرا از جانب خود نسل پاك، هر آیینه تو شنواى دعایى [دعای او در این زمان قبول شد] پس ندا كردند او را فرشتگان، درحالی‌که وى ایستاده بود نماز می‌گذارد در عبادت‌گاه، (ملائکه گفتند:) هر آیینه خدا بشارت می‌دهد، ترا به [فرزندی به نام] یحیى (که از صفات او این است که) تصدیق کننده باشد کلمه‌ای از جانب خدا (عیسی) و سردار و بى‌رغبت به زنان و پیغمبرى از نیكوكاران باشد.»
