ساینتولوژی؛ ریشه‌ها و باورها «بخش سیزدهم»

نویسنده: مهاجر عزیزی

ساینتولوژی؛ ریشه‌ها و باورها

بخش سیزدهم

پیش‌درآمد

در جست‌وجوی بی‌پایان انسان برای درک راز زندگی و چیستی مرگ، مکاتب و آیین‌های بسیاری به‌وجود آمده‌اند که هر یک می‌کوشند پاسخی برای این پرسش‌های بزرگ ارائه کنند. در بخش قبلی این سلسله‌نوشته‌ها دیدیم که این آیین در مسئلۀ «نبوت» چگونه از چارچوب ادیان آسمانی فاصله گرفته و با انکار پیامبری، در برابر تعالیم نجات‌بخش اسلام قرار می‌گیرد.

اکنون در این بخش، قدمی فراتر می‌گذاریم و یکی از بنیادی‌ترین باورهای مرتبط با سرنوشت انسان را بررسی می‌کنیم که عبارت از معاد و زندگی پس از مرگ هست. برای یک مسلمان، ایمان به قیامت و روز حساب، جهت‌دهندۀ زندگی دنیوی و مایۀ آرامش در برابر دشواری‌هاست؛ اما ساینتولوژی با ارائۀ تصویری متفاوت، وجود بهشت و دوزخ حقیقی و حساب‌وکتاب قیامت را قبول نمی‌کند و در عوض، سخن از «چرخۀ پی‌هم روح» یا چیزی شبیه «تناسخ مدرن» به میان می‌آورد.

این تحقیق، با تکیه بر مبانی قطعی اسلام، تلاش دارد این دیدگاه ساینتولوژی را از نگاه عقل و شرع به سنجش و بررسی بگیرد. نخست، مفهوم «معاد» و جایگاه بلند آن در عقیدۀ اسلامی توضیح داده می‌شود، سپس با دلایل نقلی از قرآن و حدیث و نیز استدلال‌های عقلی، حقیقت قیامت و امکان بازگشت پس از مرگ ثابت می‌گردد. پس از آن، شبهات منکران بررسی شده و پاسخ‌های روشن قرآن کریم بیان می‌شود. در اخیر نیز، باور ساینتولوژی دربارۀ «چرخۀ حیات روح» با عقیدۀ تناسخ مقایسه شده و بطلان آن از دیدگاه اسلام واضح خواهد شد.

عقاید و افکار ساینتولوژی و نقدی بر آن

۳. انکار معاد (قیامت و آخرت)

از جمله عقاید مهم دیگر در آیین ساینتولوژی، چگونگی باورمندی آنان به معاد و روز قیامت است. ساینتولوژیست‌ها در اعتقاد به معاد، دچار انحراف آشکار شده‌اند؛ قیامت، حساب‌وکتاب، بهشت و جهنم را چنان‌که در اسلام مطرح است، نمی‌پذیرند و در این زمینه از بعض ادیان باطله تأثیر پذیرفته‌اند.

در ادامه با ذکر اهمیت و تعریف معاد، این باور باطل آن‌ها را از نظر اسلام تحلیل و نقد خواهیم کرد.

الف: تعریف و اهمیت معاد (روز آخرت)

فیروزآبادی گفته است: «معاد به معنای آخرت، حج، مکه و بهشت است؛ و با هر دو معنا (یعنی بازگشت و جای بازگشت) آیۀ «لَرَادُّكَ إِلَى مَعَادٍ»^[1] تفسیر شده است. همچنین معاد به معنای بازگشتگاه و سرانجام نیز می‌آید.^[2]

و راغب اصفهانی گفته است: «معاد برای بازگشت و نیز برای زمانی‌که در آن بازگشت صورت می‌گیرد به کار می‌رود، و گاهی برای جایی‌که به آن باز می‌گردند نیز به کار می‌رود.»^[3]

این تعریف‌ها دربارۀ «معاد» نشان می‌دهد که این کلمه مصدر میمی گرفته‌شده از «عود» است، و به معنای بازگشت چیزی به حالت نخستین خود می‌باشد.^[4]

در اصطلاح شریعت، کلمه «معاد» به بازگشت به‌سوی خداوند در روز قیامت گفته می‌شود؛ و نیز به بازگشت دوبارۀ ذرات و بخش‌های پراکندۀ بدن که پس از مرگ از هم جدا شده‌اند و در روز قیامت دوباره مانند حالت دنیا جمع می‌گردند و روح در آن قرار می‌گیرد.^[5]

ابن‌الاثیر می‌گوید: «در میان نام‌های خداوند، «المعید» به آن ذاتی گفته می‌شود که مخلوقات را پس از زندگیِ دنیا دوباره به سوی مرگ برمی‌گرداند، و پس از مرگ، در روز قیامت دوباره زنده می‌سازد.»^[6]

و در حدیث آمده است: «و أصلح لی آخرتی التی فیها معادی»؛ ترجمه: «و آخرت مرا که بازگشتگاه من است، برایم نیکو گردان.»^[7]

و در حدیثی از حضرت علی ^{رضی‌الله‌عنه} نیز آمده است: «والحکم الله والمعود إلیه یوم القیامة»؛ ترجمه: «حکم، حکمِ خداست و بازگشت همه در روز قیامت به سوی اوست.» یعنی همان «معاد».^[8]

باور به معاد و روز آخرت یکی از ارکان مهم و شش‌گانۀ ایمان است. کسی‌که به روز قیامت و زنده شدن بعداز مرگ، ایمان و باور نداشته باشد، کافر است و داخل جهنم خواهد شد، اگرچه به ارکان دیگر ایمان باورمند هم باشد.

خداوند متعال می فرماید: «وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْیوْمِ الْآخِرِ»^[9]؛ ترجمه: «بلكه نیكوكار كسی هست كه به خدا و روز قیامت ایمان آورد.»

و رسول گرامی ^{صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم} در پاسخ جبریل ^{علیه‌السلام} فرمودند: «أَنْ تُؤْمِنَ بِاللهِ وَ مَلآئِكَتِهِ وَ كُتُبِهِ وَ رُسُلِهِ وَ الْیوْمِ الآخِر وَ تُؤْمِنَ بِالقَدَرِ خَیرِهِ وَ شَرِّهِ» ^[10]؛ ترجمه: «پس مرا از ایمان خبر ده؟ فرمود: اینكه به خدا و فرشتگان و كتاب‌ها و پیامبرانش و به روز آخرت باور داشته باشی و همچنین ایمان داشته باشی به تقدیر، یعنی اینكه هر خیر و شری از طرف خدا مقدر شده است.»

ب: اثبات معاد از دیدگاه اسلام

ایمان به روز قیامت و اعتقاد به اینکه پس از زندگی دنیا، حیات دیگری در آخرت وجود دارد، از ارکان بنیادی و اساسی دین اسلام به شمار می‌رود. از منظر اسلام، دنیا محل آزمایش و مقدمه‌ای برای زندگی جاودانۀ آخرت است؛ هر انسانی بر اساس اعمالی که در دنیا انجام داده، در قیامت جزا و پاداش خواهد دید.

با این حال، بسیاری از فرقه‌ها و مکاتب به شمول ساینتولوژی در مسئلۀ باور به قیامت دچار انحراف شده‌اند؛ برخی مثل ملحدین و مشرکین به کلی منکر حیات پس از مرگ‌اند، گروهی دیگر مثل هندوییزم و سیکیزم و ساینتولوژی به تناسخ و بازگشت روح در قالب‌های جسمانی دیگر باور دارند، و برخی دیگر مانند آیین‌ مسیحیت و یهودیت اگرچه به قیامت معتقدند، اما تصویری کاملاً متفاوت از آنچه اسلام ارائه کرده است، در ذهن دارند.[11]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی