آیین شین‌تو «بخش هفدهم»

نویسنده: ابوعائشه

آیین شین‌تو

بخش هفدهم

مذهب دولتی شین‌تو تا سال ۱۹۴۵

مذهب دولتی شین‌تو را می‌توان این‌چنین تعریف کرد که عبارت است از اجزای یک سلسله برنامۀ عبادات و تشریفات دینی که در تحت حمایت دولت بودند. این برنامه تا سال ۱۹۴۵ میلادی ادامه داشت و در معبدهای مخصوصی که به هیچ یک از فرق و جماعات مذهبی تعلق نداشت و ملک دولت بود انجام می‌گرفت. این مراسم فقط به منظور تحریک و تربیت حس وطن‌خواهی به عمل می‌آمد. در آن معابد، اخبار و روایات باستانی را به نونهالان و جوانان تعلیم می‌دادند تا آن که مملکت را از هرگونه انقلابی که لوازم حیات اقتصادی و فرهنگی و سیاسی «مدرن» بود، برکنار کند و ایمن بدارد و در برابر نفوذ تمدن غربی سری متین و رکنی محکم از عقاید ایمانی و مذهبی برپا سازند.^[1]

پس از تسلیم جاپان در سپتامبر ۱۹۴۵ میلادی این کشور به مدت هفت سال در اشغال متفقین بود. امپراتور شوآ تحت فشار آمریکا طی یک بیانیۀ رادیویی در اول ژانویه ۱۹۴۶ از مقام الهی خود و اصالت اسطوره‌‌ای جاپان تبری جست.^[2] به این ترتیب، زمینه برای تغییر نظام سیاسی فراهم گشت. در سال ۱۹۴۷ متفقین قانون اساسی جدیدی برای جاپان تهیه کردند که از امپراطور سلب مسئولیت، دین رسمی را لغو و منشأ حاکمیت را مردم اعلام کرد. براساس این تغییرات، شین‌تو از مقام ایدئولوژی سیاسی خارج شد و در مقابل قانون هم‌طراز سایر ادیان موجود نظیر آیین‌های بودا، کنفوسیوس، اسلام و مسیحیت قرار گرفت.^[3]

اگر بخواهیم تحولات و دگرگونی‌هایی که بر سر آیین شین‌تو در طول چندین قرن آمده است را به صورت خلاصه بیان کنیم، این تغییرات به شرح زیر است. تاریخ آیین شین‌تو مشتمل بر پنج دوره است که در هر دوره، تحولاتی روی داده است:

۱.    دورۀ اول (سدۀ هفت قبل از میلاد تا سدۀ ششم میلادی)؛ آیین شین‌تو، تنها دین جاپان به شمار می‌رفته است؛

۲.    دورۀ دوم (سدۀ ششم تا هشتم میلادی)؛ ادیان کنفوسیوس، بودا و دائو در کنار شین‌تو، مورد توجه قرار گرفته‌اند؛ اما آیین شین‌تو از قدرت بیشتری به آن‌ها برخوردار بود؛

۳.    دورۀ سوم (ابتدای سدۀ نهم تا انتهای سدۀ هفدهم) شین‌تو با ادیان دیگر، به ویژه آیین بودا، درهم می‌آمیزد و شکل خاصی به خود می‌گیرد؛

۴.    دورۀ چهارم (سده‌های هجده و نوزده)؛ شین‌توی آغازین احیا می‌شود و بر آموزه‌های اصلی آن تأکید می‌گردد؛

۵.    دورۀ پنجم (۱۸۸۲ م) مقامات رسمی دولت، این آیین را بر دو بخش شین‌توی حکومتی و شین‌توی فرقه‌ای تقسیم نمودند. شین‌توی فرقه‌ای به عنوان دینی در کنار سایر ادیان بود؛ اما شین‌توی حکومتی، دین نیست، بلکه مراسمی ملی است که همۀ جاپانی‌ها از هر دینی که باشند در آن شرکت می‌کنند.^[4]

این دوره‌های پنج‌گانه نشان می‌دهد که در این آیین نیز تغییرات و تحولات زیادی پدیدار گشته است و به اقتضای هر زمان این آیین متحول می‌گردیده است. این یک حقیقت است، دینی که از سوی رب‌العالمین نباشد و الله متعال وعدۀ حفظ و نگهداری‌اش را نداده باشد، در هر حالت و هر زمان تغییر می‌کنند.

در تاریخ ادیان و مذاهب، فرازوفرود، دگرگونی، رشدوترقی و انحطاط و فروپاشی یکی از مسائل متفق‌علیه است؛ زیرا قانون دنیا همین است که هر چیزی در این دنیا باید مراحل فرازوفرود خود را طی کند. آیین شین‌تو نیز از این قاعده استثنا نبوده و نیست؛ زیرا این آیین نیز بعد از این‌که مدتی در سایۀ حکومت‌داران رشد کرد. پله‌های صعود را پیمود؛ اما دوباره با نفی قطعی از سوی آنان به عنوان یک آیین رسمی، جایگاه قبلی‌اش را از دست داد و به فرقه‌های گوناگونی تبدیل شد. در بخش‌های قبلی در رابطه با دوره‌های مختلف آیین شین‌تو بحث کردیم. در این قسمت که با ورود به آن، به بخش‌های پایانی تحقیق نزدیک می‌شویم، به جایگاه فرقه‌ای آیین شین‌تو پس از این‌که جایگاه رسمی و دولتی خود را از دست داد، می‌پردازیم.

شین‌تو از دین تا فرقه

مسافتی که بین این دو مسیر طی شد همانند سایر اموری است که روزی از خود نام و نشانی دارند و بعد از مدتی این نام و نشان از دست‌شان می‌رود و از مقام و مرتبۀ آن کاسته می‌شود و به انحطاط می‌گراید. شین‌تو از جمله آیین‌هایی است که با مراسم عجیب و غریب خود مراحل زیادی را پشت سر گذاشت؛ آیینی که جایگاه‌اش با افسانه‌ها و خرافات تقویت می‌شد. اما بالآخره آن روز فرا رسید که مردم دانستند این خرافات و افسانه‌ها به آنان هیچ منفعتی نمی‌رساند.

بعد از تصویب و تأسیس قانون اساسی جاپان مؤرخ ۱۸۸۹ که بر طبق آن آزادی عقیدۀ مذهبی به تمام افراد مملکت عطا گردید، فرقۀ شین‌تو به صورت‌های چند متشکل شد و مانند سایر مذاهب جهانی چون بودایی و مسیحی و غیره به شعب و فرقه‌های چند منشعب شد؛ قبل از جنگ دوم جهانی دفتر ملی مذهب جاپان به سیزده فرقه آن‌ها را احصا کرده بود که هر کدام استقلال خاصی داشته و به هزینۀ معتقدین و مؤمنین خاص خود اداره می‌شد که هر کدام صاحب نام و نشانی جداگانه بودند.

بعد از جنگ دوم جهانی که حکومت به کلی از مذهب جدا شد، بر عدد این فِرق و احزاب دینی افزوده شد و اکنون تعداد آن‌ها را تا ۸۰۰ فرقه ثبت کرده‌اند که هر یک دارای عقاید و رسوم جداگانه می‌باشند؛ ولی همه در چارچوب دین شین‌تو قرار دارند. این فرق در اثر نفوذ مبادی و اصول کلامی سایر مذاهب حیه یا با اقتباس از مبانی علمی و روانی مدرن به وجود آمده‌اند و هر کدام به نوبت خود جواب‌گوی احتیاجات نظری مردم‌اند و به سوی طلب حقیقت نهایی و آسایش و آرامش روحی مالک می‌باشند.^[5]

دورۀ مرمت میجی (مجموعه‌ای از اصلاحات سیاسی، اجتماعی، نظامی و اقتصادی سال‌های ۱۸۶۸ تا ۱۸۸۹ میلادی) جدیدترین دورۀ تاریخ است که از شین‌تو برای اهداف غیر مذهبی استفاده می‌شد. برخی خالصان و مؤمنان جامعۀ جاپان می‌خواستند شین‌تو را به عنوان تنها دین در جاپان تحمیل کنند و حتی سعی کردند بودیزم را سرکوب کنند. در این دوره، زیارتگاه‌های شین‌تو به بخشی از نهادهای دولتی تبدیل شدند و توسط دولت اداره می‌شدند. این دولت، دولت شین‌تو نامیده می‌شد و تا پایان جنگ جهانی دوم ادامه داشت. پس از آن، دولت شین‌توی دولتی را لغو کرد، با این حال رابطه بین نشنالیزم جاپان و شین‌تو هنوز زخم‌های باز خود را دارد.^[6]

تاریخ جاپان از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم شاهد ظهور شین‌تو در رأس سران دولت بود و خانوادۀ امپراتوری و ایدئولوژی ناسیونالیستی را به تفکر شین‌تو پیوند داد. زیارتگاه‌ها تحت حمایت و نظارت دولت قرار گرفتند و شهروندان به شدت تشویق شدند تا به امپراتور به عنوان یک موجود الهی احترام بگذارند. در این زمان، پیروان سایر ادیان تا حدی دل‌سرد شده و شین‌تو به عنوان دین جاپان بر سایر ادیان غلبه کرد. زمانی‌که جاپان به طور رسمی در سال ۱۹۴۷ سکولار شد، ایالت شین‌تو از بین رفت و مقام الهی امپراتور حذف شد… .^[7]

ادامه دارد…

بخش قبلی ‌| بخش بعدی