ماه مبارک رمضان یکی از برترین و پربرکت‌ترین ماه‌های سال است که در آن درهای رحمت و مغفرت الهی به روی بندگان گشوده می‌شود. این ماه جایگاه والایی در دین اسلام دارد و فضایل بی‌شماری برای آن ذکر شده است. در ادامه به برخی از مهم‌ترین فضایل این ماه اشاره می‌کنیم:
۱. ماه نزول قرآن
یکی از بزرگ‌ترین فضایل رمضان، نزول قرآن کریم در این ماه مبارک است. قرآن که کتاب هدایت و رحمت است، با نزول خود، این ماه را به ماهی ویژه و بابرکت تبدیل کرده است. خداوند متعال می‌فرماید: «شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِی أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَیِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَىٰ وَالْفُرْقَانِ»؛ «ماه رمضان، ماهی است که در آن قرآن نازل شده است؛ کتابی که راهنمای مردم و دارای نشانه‌های روشن هدایت و جداکننده حق از باطل است.» [بقره: ۱۸۵]
۲. نزول دیگر کتاب‌های آسمانی
فضیلت رمضان تنها به نزول قرآن محدود نمی‌شود؛ بلکه سایر کتاب‌های آسمانی نیز در این ماه نازل شده‌اند. علامه محمد عمر سربازی رحمه‌الله می‌فرماید: «فضیلت ماه رمضان تنها به دلیل نزول قرآن نیست؛ بلکه کتاب‌های آسمانی دیگر نیز در همین ماه بر پیامبران نازل شده‌اند.» روایتی از پیامبر اکرم ﷺ در مسند احمد و معجم طبرانی نقل شده است که می‌فرمایند: «صُحُفِ ابراهیم در شب اول رمضان نازل شد، تورات در ششم رمضان، انجیل در سیزدهم، زبور در هجدهم و قرآن کریم در بیست‌وچهارم.» [تفسیر تبیین الفرقان: ۴/۸۹]
۳. گشوده شدن درهای رحمت و بسته شدن درهای جهنم
با آغاز ماه رمضان، درهای بهشت گشوده، درهای دوزخ بسته و شیاطین در غل و زنجیر قرار داده می‌شوند. این ویژگی خاص، نشان‌دهنده برتری و رحمت این ماه است. رسول اکرم ﷺ فرمودند: «إِذَا جَاءَ رَمَضَانُ، فُتِحَتْ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ النَّارِ، وَصُفِّدَتِ الشَّيَاطِينُ»؛ «هنگامی که ماه رمضان فرا می‌رسد، درهای بهشت گشوده، درهای دوزخ بسته و شیاطین در غل و زنجیر قرار داده می‌شوند.» [صحیح مسلم، ج ۲، ص ۷۵۸]
بنابراین، این ماه فرصت طلایی برای توبه و بازگشت به سوی خداوند است.
۴. شب قدر، شبی برتر از هزار ماه
یکی از بزرگ‌ترین فضایل رمضان، وجود شب قدر است؛ شبی که عبادت در آن برتر از عبادت هزار ماه است. خداوند متعال می‌فرماید: «لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ أَلْفِ شَهْرٍ» «شب قدر بهتر از هزار ماه است.» [سوره قدر: ۳] این شب، فرصتی بی‌نظیر برای کسب مغفرت و رحمت الهی است و خوشبخت کسانی هستند که از این لحظات بهره‌ی کامل می‌برند.
۵. روزه، سپری در برابر آتش جهنم
روزه رمضان، نه‌تنها تمرینی برای خویشتن‌داری است؛ بلکه سپری است که انسان را از آتش دوزخ دور می‌کند. رسول الله ﷺ فرمودند: «الصِّيَامُ جُنَّةٌ» (روزه سپر است.) [سنن النسائی، ش ۲۲۲۹] این حدیث نشان‌دهنده جایگاه والای روزه در حفاظت از ایمان و دوری از عذاب الهی است.
۶. قبولی دعاها و استجابت حاجات
ماه رمضان، ماه اجابت دعاهاست و خداوند وعده داده است که دعاهای بندگان را در این ماه مورد قبول قرار دهد. پیامبر اکرم ﷺ فرمودند: «إِنَّ لِلصَّائِمِ عِنْدَ فِطْرِهِ دَعْوَةً لَا تُرَدُّ»؛ «بی‌گمان، برای روزه‌دار در هنگام افطار، دعایی است که رد نمی‌شود.» [سنن ابن ماجه، ج ۱، ص ۵۵۷] این حدیث نشان می‌دهد که خداوند دعاهای روزه‌داران را در هنگام افطار مستجاب می‌کند.
۷. افزایش پاداش اعمال نیک
یکی از ویژگی‌های خاص این ماه، چندین برابر شدن پاداش اعمال نیک است. خداوند اجر روزه را بی‌حساب عطا می‌کند. پیامبر ﷺ فرمودند: «كُلُّ عَمَلِ ابْنِ آدَمَ لَهُ، إِلَّا الصِّيَامَ، فَإِنَّهُ لِي وَأَنَا أَجْزِي بِهِ» «تمام اعمال فرزند آدم برای خودش است، مگر روزه؛ زیرا آن برای من است و من خود، پاداش آن را می‌دهم.» [مسند احمد، ج ۱۳، ص ۱۲۶] این حدیث نشان‌دهنده عظمت روزه و پاداش بی‌حساب آن نزد پروردگار است.
۸. اجر عظیم برای اطعام روزه‌داران
یکی از اعمال پسندیده در ماه رمضان، فراهم کردن افطاری برای روزه‌داران است که اجر و پاداش فراوانی دارد. رسول الله ﷺ فرمودند: «مَنْ فَطَّرَ صَائِمًا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِهِ، غَيْرَ أَنَّهُ لَا يَنْقُصُ مِنْ أَجْرِ الصَّائِمِ شَيْئًا»؛ «هر کس روزه‌داری را افطار دهد، پاداشی همانند او خواهد داشت، بدون اینکه از اجر روزه‌دار چیزی کاسته شود.» [سنن الترمذی، ج ۳، ص ۱۶۲] حتی با یک خرما نیز می‌توان در این پاداش عظیم شریک شد.
۹. ماه صبر و تقوا
ماه رمضان، مدرسه‌ای برای تربیت نفس، صبر و تقوا است. روزه‌داری انسان را به خویشتن‌داری و نزدیکی به خداوند سوق می‌دهد. قرآن کریم می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! روزه بر شما مقرر شده است، همان‌گونه که بر کسانی که پیش از شما بودند مقرر شده بود، تا پرهیزگار شوید.» [بقره: ۱۸۳] روزه، سبب تهذیب نفس و پاکی قلب از گناهان می‌شود.
۱۰. ورود بدون حساب به بهشت از دروازه «ریّان»
به روزه‌داران در قیامت، پاداشی ویژه داده می‌شود و آنان از دروازه‌ای خاص به نام «رَیّان» وارد بهشت می‌شوند. پیامبر ﷺ فرمودند: «إِنَّ فِي الْجَنَّةِ بَابًا يُقَالُ لَهُ: الرَّيَّانُ، يَدْخُلُ مِنْهُ الصَّائِمُونَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ، لَا يَدْخُلُ مِنْهُ أَحَدٌ غَيْرُهُمْ»؛ «بی‌گمان، در بهشت دری است که به آن “رَیّان” گفته می‌شود. روز قیامت، روزه‌داران از آن وارد می‌شوند و هیچ کس جز آنان از آن داخل نخواهد شد.» [صحیح بخاری، ج ۲، ص ۶۷۱]
