تربيت فرزند يكی از عوامل مهمی است كه قرآن مجيد و پيامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم بدان بسيار تأكید می‌كنند. پدر و مادر در اين رابطه نقش كليدی و اساسی‌ای دارند كه باید علاوه بر تربيت و رشد جسمی فرزندان، به تربيت روحی و فكری آنان نيز توجه ويژه‌ای داشته باشند و از همان خردسالی برای تربيت روحی آنان برنامه‌ريزی نمايند که با اخلاق و مبادی دين مبين اسلام آشنا شوند.
تاريخ آفرينش انسان نمايانگر اين واقعيت است كه هم‌زمان با آفرينش انسان بر روی زمين، دين نيز متولد شد و همواره پيامبرانی به كار هدايت و راهنمايی انسان‌ها مشغول بوده‌اند. تعليم و تعلم از نظر اسلام فوق‌العاده اهميت دارد. اگر در یک خانواده، پدر و مادر بتوانند با تعليم و تعلّم، يک فرزند مسلمان و موفق به جامعه تحويل دهند و يک معلم بتواند كسی را بسازد، گویی تمام جهان را زنده كرده‌اند.
آنچه در این سلسله مقالات می‌خوانید، نکاتی در تربیت فرزندان بر اساس رهنمودهای قرآن، سنت و سخنان بزرگان و اندیشمندان مجرب ماست. باشد که گامی در مسیر پدیدآوردن نسلی مؤمن، به شمار آید.
واژگان کلیدی: تربیت کودک، کودک، فرزند، ادب.
مقدمه
این سخنان بر زبان مردم بسیار جاری است که می‌گویند: «فلان دولت، دولتی قوی و نیرومند است و فلان امت، امتی توانا و والامقام است و ممکن نیست با چنین دولتی به علت توان و قدرت فوق‌العاده‌اش جنگیده شود.» یکی از پشتوانه‌های این نیروها، قدرت اقتصادی، نظامی، علمی و فرهنگی می‌باشد و از همه مهمتر، قوت و نیروی بشری است؛ زیرا نیرو و قدرت بشری، اساس و بنیادی است که نیروهای دیگر بر آن تکیه می‌کنند. اسلحه، چه پیشرفته و چه متنوع باشد، تا زمانی که کسی آن را به کار نبرد و به خوبی استفاده نکند، هیچ ارزشی ندارد. اموال و دارایی‌ها هر چقدر هم زیاد باشند، اگر کسی نباشد که آن‌ها را در جهت‌های صحیح و درست به کار ببرد، بی‌فایده هستند. همواره مشاهده می‌کنیم که امت‌های دیگر به آماده‌سازی افراد، رشد و پرورش فرزندان و فراهم کردن امکانات برای آن‌ها توجه خاصی دارند تا بتوانند به خوبی خدمت کنند.
شایسته است که مسلمانان هم به تربیت فرزندان خود اهتمام ورزند و بدان‌ها توجه کنند تا به آن درجه‌ای از خیریت و خو‌ب‌بودن برسند که امت اول محمد صلی‌الله‌علیه‌وسلم رسیدند. خوب بودنی که خداوند آن‌ها را توصیف می‌فرماید به اینکه: «كُنْتُمْ خَيْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَتَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَتُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ…»؛ (شما بهترين امتى هستيد كه براى مردم پديدار شده ايد، به كار پسنديده فرمان مىدهيد و از كار ناپسند بازمى‌داريد و به خدا ايمان داريد.)
تربیت کودک، تنها وظیفۀ معلم نیست
تربیت دینی فرزندان، دغدغۀ اصلی و مهم خانواده‌های مسلمان و پدران و مادران مکتبی است. این تنها معلمان و مربیان نیستند که وظیفه دارند تا نوجوانان و کودکان شما را باشخصیت و دین‌دار به بار آورند و استعدادهای فکری و هنری و اجتماعی آنان را بارور سازند؛ بلکه خود والدین هم در ایجاد روحیۀ خودباوری، خداباوری، اعتماد به‌نفس، تقوا، عفاف، صدق، نوع‌دوستی و ایثار، مسؤول‌اند.
باید بذر «باور» را در زمین بارور بیفشانید؛
باید نهال «ایمان» را در بوستان جان بکارید؛
پدران و مادران گرامی! فرصت‌ها گذران است؛ هم برای بچه‌ها و هم برای اولیا و مربیان، تا چشم برهم زنیم کودکِ دیروز، نوجوان امروز می‌شود و نوجوان دیروز به جوان برومند امروز تبدیل می‌شود. در این فاصله ما برای آنان چه کرده‌ایم و کدام علم و ادب و تربیت و اخلاق را به میراث گذاشته‌ایم؟ کیفیت رفتار و برخورد شما با فرزندان‌تان هرچه صاف‌تر و صمیمی‌تر و دل‌سوزانه‌تر باشد، موجب جلب اعتماد آنان می‌شود و توفیق تأثیرگذاری در فکر و روان‌شان افزوده می‌شود. عمرها، فرصت «کاشتن» و «برداشتن» است. آینده‌سازان نیز از رهگذر همین برنامه‌ها و مراقبت‌ها و تربیت‌ها به رشد و کمال می‌رسند. اگر به آبروی خویش و آیندۀ فرزندان خود علاقه‌مند هستیم، مسئلۀ تربیت دینی آنان را نباید شوخی و ساده بگیریم؛ وگرنه مسئولیم.
