برای محافظت در برابر شیطان، نیرنگ‌ها و وسوسه‌های او، راهکارهای متعددی وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان را به موارد زیر اشاره کرد:
۱. ایمان به خداوند متعال و توکل بر او: فردی که به خدا ایمان دارد و بر او توکل می‌کند، راه نفوذی برای شیطان باقی نمی‌گذارد؛ زیرا در پناه خداوند متعال است. خداوند در قرآن می‌فرماید: “إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ وَكَفَى بِرَبِّكَ وَكِيلاً”.[1] ترجمه: «بي‌گمان سلطه‌اي بر بندگان (مخلص و مؤمن) من نخواهي داشت و همين كافي است كه (ايشان در پناه خدايند و) پروردگارت حافظ و پشتيبان (اين چنين بندگان) است».
و نیز می‌فرماید: “إِنَّهُ لَيْسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَى الَّذِينَ آمَنُواْ وَعَلَى رَبِّهِمْ يَتَوَكَّلُونَ“.[2] ترجمه: «بي‌گمان شيطان هيچ گونه تسلّطي بر كساني ندارد كه ايمان دارند و بر پروردگارشان تكيه مي‌نمايند».
۲. پرهیز از گناهان: ترک گناهان ضروری است؛ زیرا گناهان انسان را ضعیف می‌سازند و این ضعف راه نفوذ شیطان را از طریق فریب و وسوسه هموار می‌کند، در چنین وضعیتی، شیطان فرد را از گناهی به گناه دیگر می‌کشاند تا جایی که گنهکار به «ولی شیطان» تبدیل می‌شود. در مقابل، دوری از گناهان و شهوات، به انسان قدرتی می‌بخشد که او را در برابر شیطان و نیرنگ‌هایش مصون می‌دارد، خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: “إِنَّ عِبَادِي لَيْسَ لَكَ عَلَيْهِمْ سُلْطَانٌ إِلاَّ مَنِ اتَّبَعَكَ مِنَ الْغَاوِينَ“.[3] ترجمه: «بي‌گمان تو هيچ گونه تسلّط و قدرتي بر بندگان من نداري، مگر آن گمراهاني كه (به وسوسه تو گوش فرا بدهند و) به دنبال تو راه بيفتند.
و نیز می‌فرماید: “إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ“.[4] ترجمه: «بلكه تنها تسلّط شيطان بر كساني است كه او را به دوستي مي‌گيرند و به واسطه او شرك مي‌ورزند (و خدايان و بتاني را در عبادت انباز خدا مي‌سازند)».
“إِنَّ الشَّيْطَانَ لَكُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً إِنَّمَا يَدْعُو حِزْبَهُ لِيَكُونُوا مِنْ أَصْحَابِ السَّعِيرِ“.[5] ترجمه: «بي‌گمان اهريمن دشمن شما است، پس شما هم او را دشمن بدانيد (و از مكر و كيد او يك لحظه غافل نمانيد و از وسوسه‌هاي او پيروي نكنيد)». او پيروان خود را فرا مي‌خواند تا از ساكنان آتش سوزان جهنّم شوند.
۳. عدم فریب‌خوردگی به دنیا: مسلمان باید از فریب‌خوردن به زندگی دنیا و زینت‌های آن بپرهیزد و اسیر لذت‌های زودگذر آن نشود؛ بلکه می‌بایست نسبت به دنیا زهد پیشه کند و به یقین بداند که بهره دنیا در مقایسه با نعمت‌های اخروی، چیزی ناچیز است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: “يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِاللَّهِ الْغَرُورُ“.[6] ترجمه: اي مردمان! وعده خدا حق است؛ پس زندگي دنيوي شما را گول نزند و اهريمن شما را درباره خدا نفريبد.
“وَمَا أُوتِيتُم مِّن شَيْءٍ فَمَتَاعُ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَزِينَتُهَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَيْرٌ وَأَبْقَى أَفَلَا تَعْقِلُونَ“.[7] ترجمه: «آنچه به شما داده شده است، كالاي اين جهان و زينت آن است (و زودگذر و همراه با ناگواري‌ها و رنج‌ها و دردها است) ولي آنچه در نزد خدا (در آن سرا است) بهتر و جاودانه‌تر است، آيا نمي‌دانيد (كه باقي با فاني و محدود با نامحدود، يكسان نيست؟!)».
۴. پناه بردن به خدا از شیطان رانده شده: بر مسلمان واجب است که همواره از خداوند متعال در برابر شیطان رانده شده پناه بجوید و در تمام امور و شرایط زندگی به او پناه آورد، این عمل همچون سپری الهی، فرد را از نفوذ، وسوسه‌ها و تسلط شیطان مصون می‌دارد، هم‌چنین، یاد مداوم خداوند موجب دور شدن شیطان می‌شود. خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: “وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ الشَّيْطَانِ نَزْغٌ فَاسْتَعِذْ بِاللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ“.[8] ترجمه: «هرگاه وسوسه‌اي از شيطان (در اين مسير) متوجّه تو گرديد (به هوش باش و در مقابل آن مقاومت كن و) خود را به خداوند بسپار (و به سايه لطف او پناه بر) كه او بس شنوا و آگاه است (و تو را مي‌پايد و محافظت مي‌نمايد)».
۵. پاسخ‌گویی به نیکوترین شیوه، گذشت از خطاکاران، سخن نیکو با مردم و دوری از نادانان: اگر مسلمان این اصول را بهکار بندد، توطئه‌های شیطان را خنثی کرده و ضربه‌های مهلک بر پیکره او وارد می‌سازد و وسوسه‌های پستش را بیاثر می‌کند. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: “خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ“[9] ترجمه: «گذشت داشته باش و آسانگيري كن و به كار نيك دستور بده و از نادانان چشم‌پوشي كن».
و نیز می‌فرماید: “وَلَا تَسْتَوِي الْحَسَنَةُ وَلَا السَّيِّئَةُ ادْفَعْ بِالَّتِي هِيَ أَحْسَنُ فَإِذَا الَّذِي بَيْنَكَ وَبَيْنَهُ عَدَاوَةٌ كَأَنَّهُ وَلِيٌّ حَمِيمٌ * وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا الَّذِينَ صَبَرُوا وَمَا يُلَقَّاهَا إِلَّا ذُو حَظٍّ عَظِيمٍ“.[10] ترجمه: «نيكي و بدي يكسان نيست (هرگز بدي را با بدي و زشتي را با زشتي پاسخ مگوي؛ بلكه بدي و زشتي ديگران را) با زيباترين طريقه و بهترين شيوه پاسخ بده، نتيجه اين كار، آن خواهد شد كه كسي كه ميان تو و ميان او دشمنانگي بوده است، به ناگاه همچون دوست صميمي گردد»، به اين خوي (و خلق عظيم) نمي‌رسند مگر كساني كه داراي صبر و استقامت باشند، و بدان نمي‌رسند مگر كساني كه بهره بزرگي (از ايمان و تقوا و اخلاق ستوده) داشته باشند».
۶. در پایان، بر هر مسلمان واجب است که اندیشه‌ها و وسوسه‌های شیطان را شناسایی کرده، سپس آن‌ها را با ترازوی شریعت الهی بسنجد تا فریب آن‌ها را نخورد و در دام پیروی از شیطان گرفتار نشود.
By محمد فاتح
