علاوهبر آسیبهای فردی که برخی از آنها ذکر شد، آسیبهای مختلف اجتماعی را نیز در پی دارد که برخی از آنها عبارتند از:
الف: تهاجم فرهنگی
یکی از مهمترین آسیبهای اجتماعی رسانه و فضای مجازی تهاجم فرهنگی است. فرهنگ یک جامعه بهمثابهی روح و هویت آن جامعه است و اگر فرهنگ جامعه دچار استحاله و دگرگونی شود، روح و هویت جامعه نیز تغییر خواهد کرد و مسیر حرکت آن جامعه عوض خواهد شد.
مناسب است پیش از ورود به بحث تهاجم فرهنگی، توضیح مختصری پیرامون تعریف فرهنگ و انواع آن ارائه شود و سپس بحث تهاجم فرهنگی پیگیری شود.
تعریف فرهنگ
برای فرهنگ تعاریف متعددی ذکر شده است که در اینجا به برخی از آنها اشاره میکنیم:
در کتب لغت واژهی فرهنگ را اینگونه معنا کردهاند: «فرهنگ مرکب از پیشوند فر و پسوند هنگ به معنای کشیدن است که به آموزش و پرورش تعلیم و تربیت امور مربوط به مدارس و آموزشگاهها و نیز کتاب لغت فارسی اطلاق میشود.»
برخی از دانشمندان در تعریف فرهنگ مینویسند: «فرهنگ به تعبیر گستردهی آن، نظامی مشترک از باورها، ارزشها، رسمها، رفتارها و مصنوعات است که اعضای یک جامعه در تطبیق با جهانشان و در رابطه با یکدیگر به کار میبرند و از نسلی به نسلی دیگر انتقال مییابد.»
فضيل ابوالنصر در تعریف فرهنگ مینویسد: «فرهنگ شیوهی زندگی و شیوهی اندیشیدن بهطور فطری است و براساس آن میتوان یک جامعه را از دیگر جوامع متمایز کرد.»
بنابراین فرهنگ مجموعهای از ارزشها، اعتقادات، باورها، آداب، رسوم، رفتارها و عادات است که هویت یک جامعه و یک ملت را میسازد؛
براساس تعریف فوق، فرهنگ از دو عنصر مهم تشکیل شده است که یکی از آنها اصلی و مهم و دیگری تبعی و حاشیهای است. عنصر و رکن اصلی فرهنگ اعتقادات، باورها و ارزشهای حاکم بر افراد و جامعه است که بسیار مهم بوده و بهمثابه ریشه و اساس است. عنصر و رکن تبعی آن همان آداب، رسوم، رفتارها و عادات است که معمولاً تابع اعتقادات و ارزشهای حاکم بر جامعه است.
تعریف تهاجم فرهنگی
برای تهاجم فرهنگی تعاریف مختلفی ارائه شده است که در اینجا جهت اختصار به ذکر یک تعریف بسنده میکنیم و سپس تعریف مختار را ذکر مینماییم. برخی تهاجم فرهنگی را اینگونه تعریف نمودهاند: یک مجموعهی سیاسی یا اقتصادی برای مقاصد سیاسی خود و برای اسیرکردن یک ملت، به بنیانهای فرهنگی آن ملت هجوم میبرد؛ چنین مجموعهای به زور چیزهای تازهای را به قصد جایگزینکردن آنها با فرهنگ و باورهای ملی، وارد آن کشور و وارد ذهن آن ملت میکند.
بنابراین تهاجم فرهنگی یعنی کوشش در جهت استحالهی فرهنگهای دیگر و ترویج و تحمیل فرهنگ خودی بهمنظور دستیابی به اهداف و منافع خاص.
در تهاجم فرهنگی در واقع فرهنگ مدنظر بر دیگران تحمیل میشود و ممکن است بسیاری از افراد با اختیار و انتخاب خود آن را نپذیرند و این امر با اجبار و زور صورت بگیرد.
تهاجم فرهنگی معمولاً توسط قدرتهای سلطهگر صورت میگیرد و بسیار خطرناک است؛ چرا که هویت یک جامعه را دچار استحاله میکند و اعتقادات و باورهای راستین یک جامعه را در معرض استحاله و نابودی قرار میدهد و زمینهی به انحراف کشیده شدن جامعه و دورشدن آحاد جامعه از مسیر حق و صراط مستقیم را فراهم مینماید.