«هُوَ الَّذِى خَلَقَكُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ وَجَعَلَ مِنْهَا زَوْجَهَا لِيَسْكُنَ إِلَيْهَا»؛ «اوست آن کس که شما را از نفس واحدی آفرید و جفت وی را از آن پدید آورد تا بدان آرام گیرد» یعنی: برخی در کنار برخی دیگر احساس آرامش کنند. و خداوند متعال در این آیه‌ی شریفه، همسران را مایهی آرامش نامیده است و آنان در دنیا و آخرت سترو پوشش هستند.
«وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ يَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَوَةَ وَيُؤْتُونَ الزَّكَوةَ وَيُطِيعُونَ الله وَرَسُولَهُ أُولَئكَ سَيَرْحَمُهُمُ اللهُ إِنَّ الله عَزِيزٌ حَكِيمٌ»؛ «و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا میدارند و از کارهای ناپسند باز میدارند و نماز را بر پا میکنند و زکات میدهند و از خدا و پیامبرش فرمان میبرند. آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است.»
آری زن در تفکر اسلامی ما، مادر، همسر، خواهر، دختر، معلم، مربی و دعوتگر است. خداوند متعال که در میان بندگانش برتری را به عمل صالح میدهد و میفرماید: «إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَنِتينَ وَالْقَنِتتِ وَالصَّدِقِينَ وَالصَّدِقَتِ وَالصَّبِرِينَ وَالصَّبِرَاتِ وَالْخَشِعِينَ وَالْخَشِعَتِ وَالْمُتَصَدِقِينَ وَالْمُتَصَدِقَتِ وَالصَّئِمِينَ وَالصَّئِمَتِ وَالْحَفِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَفِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ الله كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ الله لَهُم مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا»؛ «مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان با ایمان و مردان و زنان عبادتپیشه و مردان و زنان راستگو و مردان و زنان شکیبا و مردان و زنان فروتن و مردان و زنان صدقهدهنده و مردان و زنان روزهدار و مردان و زنان پاکدامن و مردان و زنانی که خدا را فراوان یاد میکنند خدا برای (همهی) آنان آمرزش و پاداش بزرگ فراهم ساخته استو.»
خداوند متعال در آیه مبارکه فوق، ده گروه از زنان و مردان با فضیلت را معرفی می‌نماید و به تعبیر دیگر، ده فضیلت از فضائل را برای زنان و مردان برمی‌شمارد و در آخر میفرماید: «مردان و زنانی که این فضائل را داشته باشند، مشمول مغفرت و اجر عظیم الهی می‌شوند.» از جمله پیام‌های مهم این آیه، این است که پاسخگوی نسبت‌های ناروایی است که به اسلام میدهند، مبنی بر اینکه اسلام برای جنس زن ارزشی قائل نشده است. این در حالی است که در اسلام، بالاترین ارزش‌ها به زنان داده شده است. اگر نگاهی به وضع زن در عصر جاهلی بیفکنیم، می‌بینیم که در آن دوران، زن را جزء انسان محسوب نمی‌کردند و او را از تمام حقوقش محروم کرده بودند. زن ارث نمی‌برد و عرب جاهلی اموال پدر را مخصوص پسران می‌دانست؛ زیرا پسران بودند که شمشیر به دست می‌گرفتند و می‌توانستند غارتگری کنند و اموالی به دست آورند؛ زنان که نمی‌توانستند چنین کنند، سهمی در اموال پدری نداشتند.
جایگاه زن در پرتو کلام رسول خدا (صلی الله علیه وسلم)
رسول الله (صلی الله علیه وسلم) نسبت به زنان احترام ویژه‌ای قائل بود و همواره درباره محبت، مهربانی و مدارا با آنان سفارش می‌کرد. ایشان مکرراً می‌فرمودند: «من از دنیای شما سه چیز را دوست می‌دارم: عطر، زن و نماز که روشنی چشم من است.»
این سخن پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) به خاطر شهوت و غریزه‌ی جنسی نبود، بلکه ایشان با ایراد چنین سخنانی می‌خواست زنان را که در نظر اعراب موجودی بی‌ارزش و در حد یک حیوان بودند، بزرگ جلوه دهد. بدین جهت، زن را در ردیف نماز که امری عبادی و مقدس است، قرار داد و با این تعبیر، زن را به بالاترین مقام کشاند.
ایشان بود که در روز عرفه حقوق زنان را اعلان داشت و همواره اصحابش را به پایبندی به حقوق زنان تذکر می‌داد. در دوران جاهلیت که دختر را عار و ننگ می‌دانستند، خداوند به پیامبر چهار دختر داد و به آنان عمری طولانی بخشید تا آنجا که پیامبر (صلی الله علیه وسلم) آنان را به ازدواج همسران نیک درآورد و همواره به آنان محبت می‌کرد. در روایات اسلامی داریم که رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) پیش از سفر و بعد از آن به خاطر عشق و محبت‌شان ابتدا از آنان دیدن می‌کرد.
با توجه به اهمیتی که اسلام به زنان داده است، همواره از زبان گرامی رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) سخنانی مبنی بر احترام، عزت و شرف زن در کتاب‌های حدیث موجود است. رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) در حدیث صحیحی میفرماید:
«اسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ فَإِنَّ الْمَرْأَهَ خُلِقَتْ مِنْ ضِلَعٍ، وَإِنَّ أَعْوَجَ شَيْءٍ فِي الضَّلَعِ أَعْلَاهُ، فَإِنْ ذَهَبْتَ تُقِيمُهُ كَسَرْتَهُ، وَإِنْ تَرَكْتَهُ لَمْ يَزَلْ أَعْوَجَ، فَاسْتَوْصُوا بِالنِّسَاءِ»؛ «با زنان به نیکویی رفتار کنید. زن از استخوان پهلو که کج است آفریده شده است و کج‌ترین بخش استخوان پهلو، قسمت بالایی آن است. اگر بخواهی آن را راست کنی، می‌شکنی، و اگر به همان حالت بگذاری، همیشه کج خواهد ماند. پس شما را به نیکویی در حق زنان سفارش می‌کنم.»
در روزگاری که زن ارزش و اعتباری نداشت، رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) مقام زن را تا سطح یک انسان مستقل و دارای حقوق و شخصیت بالا برده و توصیه می‌فرمود که مقتضیات فطرت زن رعایت شود. در این حدیث، زن را به استخوان خمیده‌ی پهلو تشبیه کرده و فرمودند: «زن شبیه استخوان خمیده پهلو است و در همان وضعی که هست، سودمند است. اگر بخواهند آن را راست کنند، می‌شکند و ضایع می‌شود.»
امام احمد و ترمذی (رحمهم الله) از اُمّ المؤمنين عایشه صدیقه (رضی الله عنها) روایت کرده‌اند که: رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «إِنَّ النَّسَاءَ شَقَائِقُ الرِّجَالِ»؛ «زنان با مردان همسانند.» بدین معنا که: زن نیمهی مکمل مرد است و نیمی از جامعه را تشکیل میدهد و رسالت را در میان هم جنسانش باید اداء کند، در کتب لغت نیز چنین آمده است: «النساء شقایق الرجال» یعنی: مثل و مانند آنها در خُلق و خوی و طبیعت. به طوری که گویا زنان از مردان جدا شدهاند.
در حدیثی دیگر رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) فرموده است: «وَ استَوصُوا بِالنِّسَاءِ خَيْراً فَإِنَّمَا هُنَّ عَوَانٌ عِندَكُم»؛ «خوبی به زنان را به خود توصیه کنید؛ زیرا آنها نزد شما اسیرند.»
عوان به معنای اسیر است: زن بسان اسیری است و مسلمان باید نسبت به او مهربان باشد، از او تقدیر و تشکر کند و به او احترام بگذارد. در همه حال باید غم‌خوار و پشتیبان زن باشد، او را حمایت کند و از اشتباهات کوچک او چشم‌پوشی کند. همچنین باید او را به کارهای نیک تشویق کند تا دچار اشتباه و لغزش نشود و در کارهای نیک مداومت داشته باشد؛ زیرا زن موجودی مهربان است و مهربانی را دوست دارد و کسی که نسبت به او مهربان باشد، به او احترام می‌گذارد.
در حدیث دیگری، آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) میفرماید: «أَكْمَلُ الْمُؤْمِنِينَ إِيمَانًا أَحْسَنُهُمْ خُلُقًا، وَخَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِنِسَائِهِمْ»؛ «کامل‌ترین مؤمنان در ایمان، خوش‌رفتارترین آنان است و بهترین شما، خوش‌رفتارترین شما با زنان است.»
در حدیث دیگری میفرماید: «خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِى»؛ «بهترين شما کسی است که برای اهل و عیال خود بهتر از دیگران باشد و من از همهی شما برای اهل و عیال خود بهترم.» رسول خدا (صلی الله علیه وسلم) به عنوان خوش‌رفتارترین فرد در برخورد با خانواده‌اش شناخته می‌شوند. وقتی از حضرت اُمّ المؤمنین، عایشه صدیقه (رضی‌الله‌عنها)، درباره رفتار پیامبر (صلی الله علیه وسلم) هنگام حضور در خانه پرسیده شد، ایشان پاسخ دادند: «پیامبر (صلی الله علیه وسلم) همیشه با لبخند و تبسم وارد خانه می‌شدند.» علی‌رغم مواجهه با مشکلات فراوانی که برای امت به وجود می‌آمد و مسائل و اندیشه‌هایی که ذهن ایشان را به خود مشغول داشت، که اگر همین‌ها بر دوش بسیاری از انسان‌ها نهاده می‌شد، تحمل آن برایشان دشوار می‌بود، پیامبر (صلی الله علیه وسلم) همواره با اخلاق نیکو با همسران خود رفتار می‌کردند.
By محمد فاتح