امت اتفاق دارد بر اینکه الله متعال بندگان را می‌بخشد و قرآن نیز این مسئله را بیان نموده است، بدون شک اسقاط عقوبت و مجازات مرتکبین گناه صغیره مطلقا و مرتکبین گناه کبیره بعد از توبه واجب است؛ پس با اسقاط عقوبت آن دو تا عفو و بخشش نیست؛ پس لازم است که سقوط عقوبت و مجازات از مرتکب گناه کبیره قبل از توبه باشد.
علامه طحاوی رحمه‌الله در این مورد می‌نویسد: «کسانی از امت محمد صلیاللهعلیهوسلم که مرتکب گناه کبیره شدهاند و پس از آنکه بمیرند، درحالی‌که موحد باشند در آتش دوزخ جاویدانه نمیمانند؛ اگر چه توبه هم نکرده باشند و آنان (صاحبان گناه کبیره) بعد از آنکه خدا را ملاقات کرده و او را شناخته باشند (و شهادتین را گفته باشند) به خواست و حکم خداوند واگذار میشوند؛ اگر بخواهد از روی فضل و مهربانی از ایشان در میگذرد، چنان‌که خداوند در قرآن میفرماید: «ویغفر ما دون ذلک لمن یشاء»؛ ترجمه: «خداوند گناهان را جز شرک از هرکس که بخواهد، می‌بخشد» و اگر بخواهد به مقتضای عدلش آنان را در آتش عذاب میدهد؛ سپس [بعد از آنکه مقداری که خدا می‌خواهد، عذاب داده شدند] با رحمت خود و شفاعت شفاعتکنندگان از اهل طاعتش (فرشتگان، پیامبران و صالحان) از دوزخ بیرونشان میآورد و آنگاه آنان را به بهشت خود روانه می‌کند».
امام رازی رحمه‌الله میفرماید: «مؤمن متصف به صفت ایمان است همان‌طوری که سیاه متصف به صفت سیاهی است، فاسق متصف به صفت ایمان است؛ زیرا معنای ایمان تصدیق است، طبق مذهب امام رازی فاسق متصف به تصدیق است؛ پس او مؤمن گفته می‌شود و همین چیز مطلوب است».
ایشان در ادامه می‌گوید: «مؤمن بر ایمان و سایر طاعاتش مستحق اجر و پاداش است کما اینکه با فسق و گناهش مستحق عقوبت و مجازات می‌شود؛ پس یا اینکه ابتدا به او ثواب برسد و وارد بهشت شود؛ سپس بعد از آن به خاطر مجازات و عقوبت خود بر فسقش وارد جهنم شود، به اتفاق همه باطل است و یا اینکه مدتی وارد جهنم شده؛ سپس به بهشت منتقل شود و این حق است پس معلوم شد که گناهکاران ایمان‌دار برای همیشه در جهنم باقی نمیمانند».
صاحب شرح العقائد می‌نویسد: «مرتکبین گناهان کبیره که مؤمن باشند برای همیشه در جهنم نمیمانند؛ گرچه بدون توبه بمیرند؛ زیرا خداوند متعال میفرماید: «ومن یعمل مثقال ذرة خیر یره»؛ ترجمه: «پس هر کس که هم‌سنگ ذره‌ای کار نیک کرده باشد [پاداش] آن را خواهد دید.» خود ایمان یک عمل خیر است، امکان ندارد جزای آن قبل از دخول به آتش جهنم دیده شود، بعد [مرتکبین کبائر] وارد آتش جهنم شوند و این با اجماع باطل است؛ پس معلوم شد که باید از آتش جهنم خارج شوند [بعد از آن به آنان اجر و مزد داده می‌شود] و به دلیل این قول الله متعال: «وعد الله المؤمنین والمؤمنات جنات»؛ ترجمه: «خداوند به مردان و زنان مؤمن باغ‌هایی را وعده داده‌است.» و هم‌چنین در جای دیگر میفرماید: «إن الذین آمنوا وعملوا الصالحات کانت لهم جنات الفردوس نزلا»؛ ترجمه: به راستی آنان که ایمان آورده‌اند و کارهای شایسته انجام داده‌اند، جایگاه پذیرایی‌شان باغ‌های فردوس است.» و نصوص دیگری هستند دلالت می‌کنند که مؤمن از اهل جنت است با وجود دلایل قطعی که قبلاً گذشت مبنی بر اینکه بنده با معصیت و گناه از ایمان خارج نمی‌شود؛ هم‌چنان باید گفت که خلود و همیشه ماندن در آتش جهنم از بزرگ‌ترین مجازات‌هاست و این مجازات بزرگ جزا و کیفر برای کفر قرار داده شده که از بزرگ‌ترین جنایت‌هاست، اگر غیر از کافر کسی دیگر با این عقوبت مجازات شود؛ پس جزایش افزون بر جنایت است و این عدالت گفته نمی‌شود».
هیچ‌کس [که مرتکب گناه شده باشد] از دائره‌ی ایمان به سوی کفر نمی‌رود؛ مگر با انجام فعل کفری که او را به کفر اکبر برساند و توحیدش را کاملاً نقض کند، الله متعال در حکمش عادل است، کسی‌که حسنات او بر سیئات و بدی‌هایش افزون باشد؛ پس او بإذن الله از نجات یافتگان است و کسی‌که کفه‌ی گناهان و بدی‌های او سنگین باشد، خداوند موحدین را وارد آتش می‌سازد تا آنان را از گناهان‌شان پاک نماید، بعد از اینکه عقوبت و مجازاتی که مستحق آن بودند، تمام شد آنان را از آن‌جا بیرون میآورد، مرتکب کبیره -درصورتی‌که توبه نکند- در مشیت و خواست خداوند متعال است، اگر خواست او را عذاب بدهد و یا او را ببخشد؛ زیرا کسی‌که از گناه کبیره و یا شرک توبه می‌کند محل نزاع نیست؛ چون توبه آنچه را قبل از آن بوده از بین می‌برد، مشیت خداوند متعال در حق کسی ثابت می‌شود که بمیرد و توبه نکند؛ همان‌طوری که در حدیثی که امام مسلم رحمه‌الله از حضرت عباده بن صامت رضی‌الله‌عنه روایت کرده است: «ما در یک مجلس با آن‌حضرت صلیاللهعلیهوسلم نشسته بودیم، آن‌حضرت صلیاللهعلیهوسلم فرمود: «آیا با من بیعت می‌کنید که با الله متعال چیزی را شریک نکنید، زنا نکنید، دزدی نکنید و نکشید نفسی را که [کشتن آن را] حرام قرار داده مگر با حق؟ کسی‌که بر این شرایط عمل کرد اجر او با خدا است و کسی‌که از این کارها انجام داد و مجازات شد، برایش کفاره است و کسی‌که مرتکب یکی از این کارها شد و خداوند متعال او را پوشید، امرش با خداوند است اگر خواست او را می‌بخشد و یا اگر خواست او را مجازات می‌کند».
«اهل سنت و جماعت» می‌فرمایند: «مرتکبین گناهان کبیره برای همیشه در آتش جهنم باقی نمیمانند؛ گرچه از این دنیا بدون توبه، بروند، آنان تحت مشیت خداوند متعال قرار دارند، اگر خواست آنان را با شفاعت شفاعت‌کننده‌ای می‌بخشد و آنان را وارد جهنم نمی‌کند، الله متعال میفرماید: «إن الحسنات یذهبن السیئات»؛ ترجمه: «آری! نیکی‌ها بدی‌ها را از میان می‌برند».
