نویسنده: دکتور فضل احمد احمدی
-
پیشینه‌ی سوسیالیزم
هرچند اندیشه‌های سوسیالیستی را می‌توان به «لولرها (levellers)» و «دیگری‌های (Diggers » سده‌ی هفدهم، یا آرمان‌شهر «تامس مور»، یا حتی به جمهور «افلاطون» باز گرداند؛ اما سوسیالیزم به منزله‌ی آیینی سیاسی، تا اوایل سده‌ی نوزدهم سامان نگرفته بود و در واقع سوسیالیزم به صورت واکنشی در برابر پیدایش سرمایه‌داری صنعتی به وجود آمد و در آغاز، منافع صنعت‌گران و پیشه‌ورانی را پیگیری می‌کرد که گسترش تولید کارخانه‌ها آن‌ها را در خطر انداخته بود؛ اما خیلی زود با طبقه‌ی کارگر صنعتی، یا همان «خوراک کارخانه» در اوایل دوران صنتعی شدن، پیوند یافت. به سخن دیگر، سوسیالیزم مانند بسیاری از مفاهیم دیگر، در قرون اخیر تازه است و این اصطلاح در مکاتب مختلف، تقریباً مستقل از هم؛ ولی در تحت شرایط و اوضاع و احوال مشابه پیدا شده است، در ربع دوم قرن نوزدهم در انگلستان و فرانسه این اصطلاح برای مشخص کردن جریانی که در نتیجه‌ی انقلاب صنعتی و عاقبت سیاسی و اقتصادی به‌وجود آمده بود به کار رفت.
همان‌طوری‌که اشاره شد، مکتب «روبرت اون» از شروع کنندگان عمده‌ی سوسیالیزم در انگلستان بوده و اصطلاح آن را نیز تکوین کرده است. در (1835م) «اون» جمعیت تمام طبقات از تمام ملل را به‌وجود آورده بود و این اصطلاح در ضمن بحث‌های آن مکتب، رواج یافت. و بعدها گسترش یافت و دارای شاخ و برگ‌های زیادی گردید.
در فرانسه «پیرلارو»، از پیروان مکتب «سن سیمون» گویا برای اولین بار و مستقل از دیگران این اصطلاح را به معنی نسبتاً دقیق آن به کار برده است و پیروان مکتب فردیون (اندیویدو آلیست‌ها) به اصالت فرد عقیده داشته و جامعه را تابعی از آن می‌دانستند. جامعه‌شناس اخیر، در مقابل مبالغه‌ی اندیویدو آلیزم اصطلاح سوسیالیزم را به کار برد و برای جامعه اصالت اولی را قائل گردید، عده‌ای از دیگر نویسندگان در همان عصر؛ ولی کمی زودتر از او، اصطلاح سوسیالیزم را به کار برده‌اند؛ اما نه به آن مفهوم دقیق اجتماعی که امروز از آن می‌فهمیم، مثلا پیش از او سوسیالیزم کاتولیکی را در مقابل سوسیالیزم پروتستان قرار می‌دادند.
از جهت دیگر، سوسیالیزم طغیانی است بر ضد فردباوری و لیبرالیزم اقتصادی در عصر جدید، مهم‌ترین مؤلفه‌ی مشترک تمامی نظریه‌های سوسیالیستی، اهتمام آن‌ها بر ترجیح جامعه بر فرد و فراتر نهادن سود همگانی بر سود فردی است. بنابراین، سوسیالیزم با تاریخ نسبتاً طولانی یکی از عمده‌ترین اندیشه‌های سیاسی است که در ادوار مختلف تحولات عمده‌ای را در خود دیده و و دارای عناصر و شاخ و برگ‌های متعددی است، این باور سیاسی هرچند امروزه پیروان آن‌چنانی و قدرت اقتصادی و نظامی زیادی ندارد؛ اما یکی از باورهای سیاسی است که در روند تاریخ، جایگاه خویش را تثبیت نموده و باقی خواهد ماند.
ادامه دارد…
By محمد فاتح