آیین شین‌تو «بخش پنجم»

نویسنده: ابوعائشه

آیین شین‌تو

بخش پنجم

پیش درآمد

با خواندن کتاب‌هایی که در مورد آیین شین‌تو نگاشته شده‌اند، به‌ویژه در بحث عبادت‌ها، خدایان و موجودات مقدس نزدشان، خیلی زیاد با واژۀ «کامی» یا «کامی‌ها» روبه‌رو می‌شویم. کامی یکی از مهم‌ترین واژه‌ها و اساسی‌ترین مفاهیم نزد پیروان شین‌تو است. برای این‌که بیشتر بدانیم کامی چه است و چرا در این آیین، اعتبار زیادی دارد و مردم چه اعتقاد و باوری نسبت به کامی دارند در این بخش از تحقیق‌مان به تعریف کامی، ماهیت کامی و تعداد کامی‌ها در آیین شین‌تو می‌پردازیم.

کامی

کامی به پدیده‌های طبیعی و قدرت‌های ماورا طبیعی هم دلالت دارد. در باورهای دینی و فلسفی جاپانی، کامی‌ها بر همه چیز از جمله زندگی روزمرۀ مردم، تأثیر بسزایی دارند. از همین روست که توسط مردم پرستش می‌شوند تا لطف خدایان شامل حال پیروان شود. کامی‌ها آن‌طور که در اسطوره‌ها آمده است، با عنصر پاکی مادی و معنوی جذب و با فقدان یا عدم هماهنگی این دو محور، دفع می‌شوند. کامی‌ها ارتباط مستقیمی با طبیعت دارند و ممکن است در کوه‌ها، آبشارها، درختان و صخره‌ها با اشکال غیرعادی وجود داشته باشند.

معنی واژۀ کامی‌ Kami

واژۀ «کامی» معانی بسیاری دارد. از یک‌سو دلالت بر ارواح طبیعت می‌کند -کوه‌ها، رودها، درختان، صخره‌ها، اقیانوس- که همه زنده و مقدس به شمار می‌روند. از سوی دیگر اشاره دارد به خدایان مقیم این موجودات طبیعی، یا در واقع به نیرویی فوق‌طبیعی، یک روح نیای مشترک که از طایفه (واحد اجتماعی قدیم جاپان) حراست می‌کند. روح کامی ممکن است در افرادی حلول کند -افراد شجاع، استثنایی، با استعداد- و امکان دارد آن‌ها در حکم کامی زنده‌ای شأن والاهی پیدا کنند. کامی می‌تواند وحی خود را از طریق شَمَن‌ها ابلاغ کند؛ زیرا اینان «فرزندان روح» (میکو) به شمار می‌آمدند.[1]

لفظ کامی –نو- میچی در زبان جاپانی مترادف شین‌تو یا شین تائو است که در زبان چینی به معنای «راه خدایان» است. «کامی» که مفهوم تحت اللفظی آن بالاتر است به همۀ ذوات طبیعی که مستحق احترام و تحسین یا ترس هستند اطلاق می‌شود: گیاهان و درختان، حیوانات، کوه‌ها و دریاها، افراد بشر و حتی موجودات شرور و موهوم. به نظر می‌رسد که اسطوره‌های کامی –نو- میچی بیان‌کنندۀ روابطی هستند که بین ذوات موجودات طبیعت، در آینۀ «ضمیر جمعی» این قوم وجود دارد.

کامی واژه یا اصطلاح جاپانی است که برای تعبیر از تمام خدایان موجود در هستی به کار می‌رود. این لفظ در جاپان برای هر نوع خدا، یا چیزی که شبیه خدا و یا در معنای خدا باشد، استفاده می‌شود.[2]

کلمۀ کامی در زبان جاپانی وجود دارد و در این زبان به معنی «بالا» و «برین» است و بسیار خردمندانه خواهد بود اگر بین این واژه و واژۀ «کا Ka» ارتباط برقرار کنیم، واژه‌ای که به معنی تعجب و شگفتی است؛ شگفتی‌ای که از دیدن چیزهای ترسناک و یا غیر قابل درک به آدمی دست می‌دهد. چه بسا ممکن است که گذشت ایام توانسته باشد که این طرز تفکر را از همین ریشه و منشأ پرورانده و بدین جا رسانده باشد.[3]‌

البته شایان ذکر است ‌که در ابتدا، مردم جاپان زیاد به کامی و مواردی از این قبیل اهمیت آن‌چنانی نمی‌دادند؛ اما بعدا با تأثیرپذیری از دین کنفوسیوس و دین بودایی، بیشتر به آیین خود و هم‌چنان چیزهایی که آن‌ها را خدا می‌دانستند، اهمیت قایل شدند.

تعریف کامی

اندیشمند بزرگ متوری نورینگا (1730- 1801 م) معانی «کامی» را این گونه خلاصه می‌کند:

«به طور کلی می‌توان گفت «کامی» در وهلۀ اول دلالت می‌کند بر خدایان زمین و آسمان که در اسناد باستانی از آن‌ها سخن می‌رود و نیز ارواح کامی معبدهایی که در آن‌ها پرستش می‌شوند. نیازی به گفتن ندارد که آدمیان را نیز در بر می‌گیرد. هم‌چنین موجوداتی از قبیل پرندگان و ستوران و درختان و گیاهان و دریاها و کوه‌ها را در کاربرد باستانی، هرچه غیرعادی بود، هرچه نیروی برتری داشت، هرچه با صلابت بود، کامی خوانده می‌شد. امتیاز در این‌جا تنها به برتری در اصالت، خوبی، یا کردار پسندیده خلاصه نمی‌شود. چیزهای پلید و مرموز هم کافی است خارق‌العاده و هراس‌انگیز باشند تا کامی نام گیرند، بدیهی است در میان آدمیانی که کامی به شمار می‌روند، نسل‌های پیاپی امپراتوران مقدس نیز نمی‌گنجند».[4]

همین موتوری نورینگا که یکی از رهبران مذهبی شین‌تو در قرن هیجدهم است، برداشت کلی خود را از کلمۀ کامی چنین بیان می‌کند: «همۀ چیزهایی که مستحق بزرگ داشت و تقدیس هستند و بر خلاف معمول، آدمی را به هراس می‌افکنند و نیروهایی که آن‌ها را به وجود می‌آورند، کامی نامیده می‌شوند». سپس ادامه می‌دهد: «لازم نیست که آن‌چیزها به علت ارزش فراوان و یا سودبخشی و یا زیان‌باری برجسته باشند».[5] پس معلوم می‌شود که گاهی چیزهای بی ارزش نیز نزد آنان مورد عبادت قرار می‌گیرند و کامی محسوب می‌شوند.

کامی به خدایان شین‌تو گویند. کامی‌ها که اشیای مقدس یا باشندگان خدایی و پدیده‌های طبیعی یا نمادهای مورد احترام‌اند که با مردم نسبت پدر فرزندی دارند یا بهتر بگوییم نسبت نیا خلفی.[6]

کامی در آیین شین‌تو مورد پرستش قرار می‌گیرد و آن‌چه که از این واژه استنباط می‌شود این است که به معنی «خدا» یا «روح» است؛ اما در حقیقت این واژه نیروهای طبیعی بسیاری را در برمی‌گیرد و این نیروها هم زمان شامل نیروهای خیر و شر است. این نیروها به علت برتری خود، مورد احترام و قداست مردم واقع شده‌اند و بدین گونه است که ارواح آفریننده و ارواح برجستۀ نیاکان و چیزهای زنده و غیر زنده هم‌چونان گیاهان، پرندگان، میاهان و صخره‌ها همه و همه نمونه‌هایی از کامی هستند.[7]

ادامه دارد…

بخش قبلی | بخش بعدی