نویسنده: عبدالحی لیان
الگوی تربیت الهی در خانواده انبیا علیهم السلام
بخش پنجم
آموزه‌های تربیتی داستان آدم علیه‌السلام
داستان حضرت آدم علیه‌السلام یکی از بنیادی‌ترین حکایت‌های قرآنی است که در آیات متعددی از قرآن کریم، با بیانی متنوع و چند لایه مطرح شده است، این داستان، صرفا گزارش یک رخداد تاریخی نیست؛ بلکه بستری برای تبیین عمیق‌ترین مفاهیم انسان‌شناختی، معرفتی، اخلاقی و تربیتی است و در واقع، قرآن با حکایت آفرینش آدم علیه‌السلام، آزمون او، فرمان الهی، وسوسه شیطان، هبوط از بهشت، پذیرش توبه و آغاز زندگی زمینی، ساختار جامعی از فرایند تربیت انسان را ترسیم می‌نماید که نه تنها در تربیت فردی؛ بلکه در نهادینه‌سازی تربیت خانوادگی و اجتماعی نیز نقش ویژه‌ای دارد، در ادامه برخی از آموزه‌های مهم این داستان بیان می‌گردد.
آموزه‌ی اول: برابری زن و مرد در انسانیت
آفرینش حوا به شیوه‌های که در داستان پیشین به تفصیل بیان شد، دو نکته اساسی را برای ما آشکار می‌سازد:
-
برابری زن و مرد در ماهیت انسانی و ارزش ذاتی انسانیت، در این زمینه، خداوند متعال می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُم مِّن نَّفْسٍ وَاحِدَةٍ».[1] ترجمه: «ای مردم! از پروردگارتان که شما را از یک نفس واحد آفرید پروا داشته باشید».
این آیه به روشنی بر اشتراک زن و مرد در ریشه خلقت و یکسان بودن جوهره انسانی آنان تأکید می‌کند.
-
برابری آن دو در نسبت فامیلی و خویشاوندی انسانی. زن خواهر مرد محسوب می‌شود، چرا که هر دو به پدر و مادری واحد منسوب‌اند. خداوند در جای دیگر می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَى».[2] ترجمه: «ای مردم! ما شما را از مرد و زنی آفریدیم». خطاب «ای مردم» که شامل همه انسان‌ها اعم از زن و مرد می‌شود، گواهی بر این حقیقت است که هر دو جنس در نسب بشری همتا و هم‌خوان‌اند. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وسلم نیز این همسانی را در حدیثی گران‌قدر تأیید فرموده‌اند: «النِّسَاءُ شَقَائِقُ الرِّجَالِ».[3] ترجمه: زنان نیمه‌های تکمیل کنندهٔ مردان‌اند (همتای مردان‌اند).
این پیوند برادری و خواهری، مستلزم برابری زن و مرد در تمامی حقوق مرتبط با نسب، کرامت ذاتی و شأن انسانی است.[4] هیچ یک بر دیگری برتری ندارند، همان‌گونه که قرآن کریم در بیان کرامت عام انسان‌ها می‌فرماید: «وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ».[5] ترجمه: «و به راستی ما فرزندان آدم را گرامی داشتیم».
این کرامت الهی، اختصاص به جنس خاصی ندارد و زن و مرد به طور یکسان از این موهبت الهی بهره‌مندند.
آموزه‌ی دوم: جایگاه رفیع زن در اسلام و جامعه اسلامی
زن در منظومه فکری اسلام از مقام و منزلتی والا برخوردار است که هم کرامت ذاتی او را پاس می‌دارد و هم جایگاه او را در ساختار خانواده و جامعه تثبیت می‌کند، این جایگاه بلند از چند جهت قابل تحلیل است:
-
حفظ کرامت و عفت زن
آفرینش حوا از جنس آدم علیه‌السلام نه تنها نشان دهنده پیوند ناگسستنی زن و مرد است؛ بلکه بر لزوم صیانت از عفت و شرافت زن تأکید دارد. قرآن کریم با اشاره به این خَلق ویژه، مردان را به حفاظت از این گوهر گران‌بها فراخوانده است: «وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا».[6] ترجمه: «و از جنس او همسرش را آفرید» این آیه نشان می‌دهد که زن مظهر رحمت و همراهی است و باید همچون گلی در حریم امن خانواده پرورش یابد.
-
زن؛ موهبتی الهی برای مردان
آفرینش زن نعمتی است که مردان باید در برابر آن سپاس‌گزار پروردگار باشند. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وسلم در حدیثی فرمودند: «مَا أَکْرَمَ النِّسَاءَ إِلَّا کَرِیمٌ، وَلَا أَهَانَهُنَّ إِلَّا لَئِیمٌ».[7] ترجمه: «جز انسان بزرگوار، زن را گرامی نمی‌دارد و جز فرد پست، او را خوار نمی‌سازد.
این نعمت الهی مسئولیت‌هایی را بر دوش مردان می‌نهد؛ از جمله حفظ حریم زن، تأمین امنیت روانی و جسمانی او، و پرهیز از هرگونه ظلم و تعدی.
-
تحریم شدید آزار زنان
