آداب دعا کردن (بخش دوم)

نویسنده: شعیب احمد غزنوی

برخی از مردم بعد از اینکه مدتی برای یک هدف دعا می‌کنند ولی نتیجه‌ای در ظاهر احساس نمی‌کنند، ناامید شده و دست از دعا می‌کشند؛ این حالت را استعجال و شتابزدگی می‌گویند. رسول ‌اکرم (صلی الله علیه وسلم) می‌فرماید: «يُسْتَجَابُ لأَحَدِكُمْ مَا لَمْ يَعْجَلْ»؛ «دعای بنده قبول می‌شود مادامی که عجله نکند». این‌گونه افراد نباید چنین بپندارند که خدای‌ناکرده دعایشان رد شده است، زیرا قبولیت دعا در اصطلاح حدیث این است که یا همان چیزی را که انسان خواسته به او می‌رسد، یا چیز بهتری به او می‌رسد، یا بلا و مصیبتی از وی دفع می‌گردد، یا اینکه این دعا برایش ذخیره‌ی آخرت می‌شود. لذا بنده باید به روح بندگی که همانا «دعا» است ادامه بدهد و یقین کند که پروردگار، مصلحت او را از خودِ او بهتر می‌داند.

به قول مولانای روم؛ «توفیق دعا و تضرع خودش دلیل قبولیت و عنایات پروردگار است.»

گفت آن «الله» تو لبیک ماست                                   و آن نیاز و درد و سوزت پیک ماست

حیله‌ها و چاره‌جویی‌های تو                                       جذب ما بود و گشاد این پای تو

ترس و عشق تو کمند لطف ماست                            زیر هر یارب تو لبیک‌هاست

مولانای رومی به همین‌گونه افراد می‌گوید:

ای اخی دست از دعاکردن مدار                                  با قبول و رد اویت چه کار؟

البته تعدادی از بندگان هستند که قبولیت دعای آن‌ها در احادیث تصریح شده است؛ از آن‌جمله:

۱. انسان مضطر و پریشان‌خاطر؛

۲. مظلوم؛

۳. پدر برای فرزند؛

۴. فرزند فرمانبردار؛

۵. مسافر؛

۶. روزه‌دار.

بیا تا برآریم دستى زدل                         که نتوان در آورد فردا زگِل

بر آرد تهى دست‌هاى نیاز                     ز رحمت نگردد تهی‌دست باز

قضا خلقتى نامدارش دهد                    قدر میوه‌اى در کنارش نهد

مپندار از آن در که هرگز ببست             که نومید گردد برآورده دست

همه طاعت آرند و مسکین نیاز             بیا تا به درگاه مسکین نواز

چو شاخ برهنه برآریم دست                 که بى‌برگ از این بیش نتوان نشست

                                                                                                         سعدی

آداب دعاء

دعاکردن در اسلام از جایگاه و منزلت بالایی برخوردار است و از جمله‌ی عبادات محسوب می‌شود، چراکه دعا در واقع نیازمندی انسان را به پروردگارش، در رسانیدن نفع و دور کردن ضرر آشکار می‌سازد. همچنین دعا بیانگر این است که انسان با پروردگارش رابطه‌ی عمیق دارد و به سوی او روی می‌آورد و بی‌تردید او پروردگاری است که هیچ قدرت و نیرویی نیست، مگر اینکه از آن او است.

 دعا کردن دارای آدابی است که هرگاه دعا کننده آن¬ها را به جای آورد هرگز دعایش رد نمی‌شود. این آداب عبارت‌اند از:

۱. نیت پاک و نیک

دعاکننده قبل از هر چیز دعایش را به نیت برپاداشتن عبادت پروردگار ادا کند؛ چون همان‌گونه که بعداً خواهد آمد، دعا از جمله‌ی بزرگترین عبادات به شمار می‌رود. و همچنین دعاکننده به این نیت دعا کند که تمام حاجاتش را از الله می‌خواهد و برطرف کردن نیازهایش را فقط به الله واگذار می‌نماید و کسی که چنین کند هیچ‌گاه ناکام نمی‌گردد.

۲. فزونی در دعا کردن

دعا خود نوعی عبادت است چنان که خداوند می‌فرماید: «وَقالَ رَبُّكُمُ ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَكُمْ إِنَّ الَّذِينَ يَسْتَكْبِرُونَ عَنْ عِبادَتِي سَيَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرِينَ؛ پروردگار شما گفته است: مرا بخوانید تا (دعاى) شما را اجابت کنم. همانا کسانى که از عبادت من سر باز مى‌زنند به زودى با ذلت و خوارى وارد دوزخ مى‌شوند.»

و رسول الله (صلی الله علیه وسلم) نيز فرمودند: «الدُّعاءُ هو العبادة؛ دعا درواقع عبادت است».

دعا نافع است به اذن خدا چنان که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرموده اند: «الدعاء نافع مما نزل و مما لم ينزل، فعليكم عباد الله بالدعاء؛ دعا برای آنچه (از تقدیر و نصیب) نازل شده یا نشده سود می‌رساند، پس ای بندگان خدا، دعا را بر خود لازم بگیرید.»

بنابراین برای مسلمان شایسته است که زیاد دعا کردن را از کارهای همیشگی خویش سازد؛ چراکه از شریف‌ترین عبادات و بهترین چیزها نزد پروردگار است، چنان‌که رسول الله (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «لَيْسَ شَيْءٌ أَكْرَمَ عَلَى اللهِ تَعَالَى مِنَ الدُّعَاءِ؛ نزد پروردگار هیچ عملی گرامی‌تر از دعا نیست.»

۳. طهارت در وقت دعا

اگر داعی با وضو نباشد گناهی متوجه او نیست اما اگر با طهارت باشد بهتر است.

۴. درخواست نیاز از الله تعالی با طرف کف دست

 نبی کریم (صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: «وإذا سألتم الله تعالى فاسألوه ببطون أكفكم، ولا تسألوه بظهورها؛ اگر از الله (چیزی) خواستید با داخل دستان خود بخواهید نه با بیرون آن (یعنی کف دستان را رو به آسمان بگیرد نه پشت دست را).» همچنین خود رسول گرامی (صلی الله علیه وسلم)، هرگاه که دعا می‌کردند، کف دست‌شان را به طرف چهره‌شان می‌کردند. این حالتِ فرد در دعا، در واقع تصویر بهتری برای اظهار نیازمندی به دربار رب العالمین و انتظار کشیدن برای اجابت دعا می‌باشد؛ از این نظر که وقتی دعا کننده دستانش را بلند می‌کند و کف دستش را به سوی آسمان می‌برد گویا در انتظار است تا چیزی از آسمان برای وی انداخته شود.

۵. بالا بردن دست‌ها تاجایی‌که سفیدی زیر بغل دیده شود

رسول گرامی (صلی الله علیه وسلم) می‌فرمایند: «ما من عبد يرفع يديه حتى يبدو إبطه يسأل الله مسألة إلا آتاها إياه؛ هيچ بنده‌ای نیست که دستانش را بلند کند تا جایی که زیر بغلش آشکار شود و از خداوند چیزی بخواهد، مگر اینکه خواسته‌اش به وی داده می‌شود.» انجام این عمل عشق به خداوند و اظهار نیاز شدید به او و اصرار و التماس در محضرش را می‌رساند.

ادامه دارد…

بخش قبلی