پیامبر صلیاللهعلیهوسلم در یک حدیث جامع و کوتاه، چند خصلتی را که جزء نکات اساسی و اصولی نظافت فردی میباشند، بیان فرموده و به رعایت آنها دستور داده است و آنها را جزء سنن و عادات پیامبران برشمردهاند. «وعن عائشة رضیاللهعنها قالت: قال رسول الله صلیاللهعلیهوسلم: عشر من الفطرة: قص الشارب، واعفاء اللحية، والسواك واستنشاق الماء، وقص الأظفار، وغسل البراجم، ونتف الإبط، وحلق العانة، وانتقاص الماء، يعني: الاستنجاء. قال الراوي: ونسيت العاشرة إلا أن تكون المضمضة» رواه مسلم، وفي الجامع: «الختان».
ترجمه: «حضرت أمالمؤمنين عايشۀ صديقه رضیاللهعنها میگوید: رسول الله صلیاللهعلیهوسلم فرمود: ده چیز از مسایل فطری و طبیعی است: کوتاه کردن سبیل (موی پشت لب) و بلند گذاشتن ریش و مسواک و استنشاق آب و کوتاه کردن ناخنها و شستن بند انگشتان و از بیخ کندن موهای بغل و تراشیدن (موی) زیر ناف و استنجا؛ و در بعضی از روایات دهمین مورد مضمضه و در بعضی دیگر ختنه را ذکر کرده است.
تفصیل حدیث مذکور (نظافت دهان و دندان)
نظافت دهان و دندان از مسائل مهم و حیاتی بهشمار میرود؛ زیرا بیتوجهی به نظافت آنها، باعث زردی و پوسیدگی دندانها و بدبویی دهان و سرایت عفونت به قلب و غیره میشود که منجر به هلاکت انسان میشود؛ اما دین اسلام به آن توجه و عنایت خاصی نموده که در دیگر ادیان کمتر آن را سراغ داریم.
حضرت رسول اکرم صلیاللهعلیهوسلم در هر حالت، در سفر و اقامت و وقت بلند شدن از خواب و ورود به خانه و ملاقات با مردم و هنگام وضو گرفتن، بهشدت پایبند به مسواک زدن دندانها بود و دیگران را هم به طور مؤکد توصیه میکرد. زردی و تغییر رنگ دندانها را خیلی بد و ناپسند میدانستند.
آنحضرت صلیاللهعلیهوسلم فرمود: «لولا أن أشق على أمتي، لأمرتهم بتأخير العشاء وبالسواك عند كل صلاة» ترجمه: «اگر بر امت من دشوار نمیشد، به یقین آنان را دستور به تأخیر نماز عشاء و مسواک زدن هنگام هر نماز میدادم.»
و در حدیثی دیگر آمده است: «السواك مطهرة للفم ومرضاة للرب» ترجمه: «مسواک باعث پاکی دهان و رضایت پروردگار است.»
فوایدی که برای مسواک ذکر کردهاند در حدود ۷۰ هفتاد و اندی بوده و مهمترین آنها: بر زبان جاری شدن کلمۀ «لا اله الا الله» به هنگام نزع و جانکندن و به ملاقات رب العالمین رفتن است. حضرت علی رضیاللهعنه در کلمهای کوتاه، مزایای مسواک را چنین بیان میدارد: «السواك يزيد في الحفظ ويذهب البلغم»؛ ترجمه: «مسواک زدن حافظه را قوی نموده بلغم را میزداید.»
خصلت دیگر، مضمضه و استنشاق است که برای پاک کردن جراثیم و ترشحاتی که در دهان و بینی جمع میشود، مسنون قرار داده شده و روزانه، پانزده مرتبه دستور به استنشاق و مضمضه شده است، اینقدر شستن این مجراها در کدامین آیین به جز آیین اسلام آمده است؟ امام غزالی رحمهالله مینویسد:
«آنچه که از چرکها در پیچ و خمهای گوش و سوراخ صماخ و ترشحات داخل بینی، جمع میشود، با مسح کردن و استنشاق و پاک کردن بینی، فراهم میشود. جرمها و زردی که بر دندانها و کنارههای زبان جمع میشود، با مسواک و مضمضه زایل و دور میشوند.»
By محمد فاتح