مروری بر ویژگی‌های اهل سنت و جماعت (بخش هفتم)

نویسنده: شکران احمدی

برخی از ویژگی‌های اعتقادی اهل سنت و جماعت

اعتقادات اهل سنت و جماعت برگرفته از قرآن و احادیث پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} است که همان اعتقاد صحابه، تابعین و سلف امت اسلامی است. ازاین‌رو، برخی از ویژگی‌های اعتقادی اهل سنت و جماعت را مختصراً بیان می‌داریم:

ذات خداوند متعال

خداوند آفرینندۀ جهانیان است، بی‌آغاز و بی‌انجام، بی‌نیاز و واجب‌الوجود، که هیچ‌گونه عدمی بر او امکان‌پذیر نیست. او به کمالات انتهایی آراسته و از هر نقص و عیبی به دور است. زنده، شنوا و بینا است، بی‌همتا، بی‌مانند و بدون شریک در ذات، صفات و افعال خود.

خداوند در وجود، عبادت، خلقت و تدبیر هستی از هر شریک و همتایی مبراست. هیچ کس جز او شایستگی عبادت را ندارد. تنها اوست که شفای بیماران را عطا می‌کند و رزق مخلوقات را می‌رساند. از هرگونه حلول و اتحاد با مخلوقات پاک است و در ذات و صفاتش از حدوث و آغازین بودن مبراست. نه جوهر است و نه عرض، نه جسم و نه در مکانی محدود می‌گنجد. او بر عرش استوار است.

صفات خداوند متعال

خداوند پاک و منزه و آفرینندۀ جهان هستی است. بنابر مقتضای کمال ربوبیت و الوهیت‌اش، دارای نام‌های نیکو و صفات عالی است. خداوند در داشتن این صفات تنها و بی‌شریک است؛ زیرا او پروردگار یگانه است و هیچ معبود و الهی جز ذات پاکش وجود ندارد.

صفات خداوند عمدتاً به دو بخش تقسیم شده اند:

1. صفات ذات: از جملۀ صفات ثبوتیه یا معانی‌اند و صفاتی هستند که خداوند به آن‌ها متصف می‌شود، ولی به ضدشان متصف نمی‌شود؛ مانند: قدرت، علم، اراده و امثال آن که ضدشان عجز، جهل و اجبار است.

2. صفات افعال: صفاتی هستند که خداوند هم به آن‌ها و هم به ضدشان متصف می‌شود؛ مانند: «اغناء» و «افقار» یعنی: غنی و فقیر گرداندن. و «احیاء» و «اماته» یعنی زنده کردن و میراندن.

برخی از دانشمندان بحث‌های کلامی پیچیده‌ای را دربارۀ صفات خداوند، عنوان می‌نمایند که این‌گونه مباحث به‌جای آن که سودی در بر داشته باشد، بیشتر باعث سردرگمی و زیان اعتقادی مسلمانان می‌شود.

به همین جهت دانشمند معاصر مصری، علامه سید سابق می‌فرماید: «من با توجه به نظر دانشمندان و پیشوایان دینی اظهار می‌دارم، چنین موضوعاتی در اسلام عارضی و از بدعت‌های غیرمترقبۀ عقیدتی و از منکراتی است که باید مسلمانان دامن عقیده و فکر خود را از آن پاک گردانند؛ زیرا ذات پروردگار بالاتر و برتر از آن است که شامل چنین چیزهایی گردد.

این نوع طرز تفکر برای ما ممنوع است و خداوند ما را بدان مکلف ننموده است؛ زیرا بیرون از دایرۀ عقلِ محدود ما می‌باشد و ذات پروردگار ما، فوق ادراک و اندیشه‌ها است: «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْءٌ وَهُوَ السَّمِيعُ الْبَصِيرُ»؛ ترجمه: «هیچ چیزی مانند او نیست و او شنوا و بیناست.»

در حدیثی آمده است: «تفكروا في خلق الله و لا تفكروا في الله فإنكم لن تقدروه قدره»؛ ترجمه: «در آفریده‌های خداوند متعال بیندیشید؛ ولی دربارۀ ذات خداوند تفکر نکنید، چون توان و تحمل آن را ندارید.»

آنچه که ما ملزَم به دانستنش هستیم این است که بدانیم خداوند موجود است و دارای نام‌های نیکو و صفات عالی و كمال مطلق می‌باشد و بس.

ادامه دارد…

بخش قبلی