مسئولیت‌پذیری و وظیفه‌شناسی در اسلام (بخش نهم وپایانی)

نویسنده: عبدالحمید نوروزی

مسئولیت در قبال طبیعت

طبیعت یکی از برجسته‌ترین آیات الهی است که تفکر و تعقل دربارۀ عناصر و ارتباط آن‌ها با یکدیگر، انسان را به شناخت بهتر عالم وجود و در نهایت، به شناخت خالق هستی و وحدانیت او رهنمون می‌کند؛ بنابراین، آب، خاک، حیوانات، دریاها، رودها، کوه‌ها، درّه‏ها، نی‌زارها، معادن، جنگل‏ها، چراگاه‌ها و سایر منابع طبیعی، متعلق به یک گروه یا ملیت و مردمِ یک روزگار نیستند، بلکه سرمایۀ ملی و بخشی از منابع طبیعی بشر به‌حساب می‌آیند. این منابع، ثروتی است که خداوند متعال برای استفادۀ انسان‌ها فراهم ساخته است و تک‌تک افراد در برابر حفاظت از آن مسئول‌اند.

هر عملی که سلامت طبیعت را به خطر بیندازد، به‌شدت نکوهش شده است. اهمیت کاشت درخت، عدم قطع درختان و عدم شکار حیوانات به بهانۀ تفریح، نشانگر مسئولیت انسان مسلمان در برابر طبیعت است. رسول خدا ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} قبل از شروع جنگ‌ها، سپاه اسلام را به تقوا سفارش کرده و آنان را به رعایت اموری مانند قطع نکردن درختان میوه‌دار توصیه می‌نمود.

تأمل در این نکات مهم، به‌ویژه در کنار دستورات جنگی، نشانگر اهمیت حفظ طبیعت از دیدگاه شارع مقدس اسلام است؛ بنابراین، طبیعت و محیط‌‌زیست، موهبتی خداوندی است و همگان در برابر آن مسئول هستیم و باید در حفظ آن کوشا باشیم؛ زیرا همان‌گونه که جاذبه‌های زیبای طبیعت، اعم از جنگل‌ها، دشت‌ها، صحراها، گل‌ها و گیاهان، از عوامل مهم ایجاد آرامش و نشاط در انسان هستند، نابودی غیرمنطقی و غیراصولی این نعمت‌های خداوندی نیز به معنای از بین بردن نشاط و امنیت خاطر مردم و گرفتار ساختن آن‌ها به اندوه، ناامیدی و افسردگی خواهد بود.

نتیجه‌گیری

مطالبی که بیان شد، تعالیم ارزشمند اسلام است و این همان مسئولیت‌شناسی و وظیفه‌شناسی در اسلام می‌باشد که مسلمانان صدر اسلام به‌خوبی آن را شناخته بودند. ما در قبال خودمان، عزیزان‌مان، محیط زندگی‌مان و حتی وسایلی که در اختیار داریم، مسئولیم؛ بنابراین، وقتی کارهایی به ما سپرده می‌شود، باید سعی کنیم آن‌ها را به بهترین نحو انجام دهیم و از کوتاهی خودداری کنیم.

پذیرفتن مسئولیت کار ساده‌ای نیست، اما به یاد داشته باشید که ما برای انجام کارهای ساده به دنیا نیامده‌ایم. ما آمده‌ایم که بخواهیم، تلاش کنیم، متعهد بمانیم، به دست آوریم و به رضایت برسیم. پس پذیرش مسئولیت، هرچقدر هم که سخت باشد، ما را به رضایت می‌رساند و به همین خاطر ضروری است.

بخش قبلی | پایان