صحابه‌شناسی علمی است که هیچ انسان مسلمانی از آن بی‌نیاز نیست. هر کسی‌که ادعای ایمان و اعتقاد به نبی رحمت، پیامبر خاتم و رسول رب العالمین صلی‌الله‌علیه‌وسلم دارد، یقیناً برای ارتقای ظرفیت ایمانی، افزایش حمیت دینی و پیشرفت در ابعاد معنوی خود نیاز مبرم به این علم مبارک دارد؛ زیرا همۀ صحابۀ عظام رضی‌الله‌عنهم‌أجمعین ستارگان شمع رسالت بوده‌اند و از چشمۀ پرفیض رسالت سیراب شده‌اند و جرعه‌های معنوی و حظ وافری اخذ نموده‌اند.
از مطالعۀ کتب و منابع اسلامی، این مفهوم به‌دست می‌آید که اصحاب کرام رضی‌الله‌عنهم همانند ستارگان هدایت هستند. اگر انسان به یکی از آن‌ها اقتداء نماید، هدایت خواهد شد و به سرمنزل مقصود خواهد رسید و خیر کثیری را از دین مبین اسلام حاصل خواهد نمود.
اگر به زندگی‌نامه‌های یاران مصطفی صلی‌الله‌علیه‌وسلم و ابرمردان اندیشه و تاریخ نظری بیندازیم، درمی‌یابیم که هر یک از آن‌ها زندگی متفاوتی داشته‌اند. برخی زندگی زاهدانه‌ای داشته‌اند؛ مانند حضرت سیدنا ابوذر غفاری رضی‌الله‌عنه، برخی زندگی مجاهدانه‌ای داشته‌اند؛ مانند حضرت سیدنا خالد ابن ولید رضی‌الله‌عنه، برخی دیگر زندگی تاجرانه‌ای داشته‌اند؛ مانند حضرت سیدنا عبدالرحمن ابن عوف رضی‌الله‌عنه، بعضی زندگی عالمانه‌ای داشته‌اند؛ مانند حضرت سیدنا عبدالله ابن مسعود رضی‌الله‌عنه، و برخی هم در خدمت حضرت رسول صلی‌الله‌علیه‌وسلم بوده‌اند؛ مانند حضرت سیدنا انس ابن مالک رضی‌الله‌عنه و دیگران.
خلاصه اینکه در هر بعدی از ابعاد زندگی بشری، حضرات صحابۀ کرام رضی‌الله‌عنهم‌أجمعین نمونه‌های کاملی هستند و ما می‌توانیم در هر بخشی از زندگی‌مان به آن‌ها اعتماد و اقتداء کنیم؛ زیرا همۀ آن‌ها موبه‌مو از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم پیروی می‌کردند و لحظه‌ای از آن سرپیچی نمی‌کردند و به نقش قدم آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم راه می‌رفتند و به ملامت هیچ ملامت‌کننده‌ای توجه نمی‌کردند.
در این بخش از سلسله کتاب‌ها و مقالات سیرت، می‌خواهیم این‌بار به خانۀ یکی از بزرگ‌مردان تاریخ و رادمردان اندیشه برویم، شخصیتی که نامش بسیار در محافل سیرت گرفته می‌شود و زندگی‌اش در کتب سیرت و تاریخ به‌وفور دیده می‌شود؛ شخصیتی مشهور و خوش‌نام، حضرت سیدنا عبدالله ابن زبیر قریشی رضی‌الله‌عنهما.
لذا تا جایی که اطلاعات در دست داریم، به زندگی این صحابی جلیل‌القدر می‌پردازیم و آن را به‌طور مفصل مورد بحث قرار می‌دهیم.
اسباب انتخاب این موضوع
در اذهان برخی از خوانندگان این سؤال مطرح می‌شود که چرا این شخصیت را انتخاب کردیم؟ با وجود اینکه اشخاص والامقام‌تری نیز وجود دارند که شایسته است زندگی‌شان به رشتۀ تحریر درآید؛ و هم‌چنین ایشان بسیار مشهور و معروف هستند، لذا نیازی به نگارش زندگی ایشان دیده نمی‌شود.
باید در جواب به این سؤال گفت که این امر مسلّم است که حضرت سیدنا عبدالله ابن زبیر رضی‌الله‌عنهما یک شخصیت مشهور و معروفی بود؛ اما زندگی‌شان به‌طور مفصل و مشروح توضیح داده نشده است و فقط در کتب سیرت به‌طور مختصر از آن نوشته شده است. یا در برخی از کتاب‌هایی که در خصوص این موضوع نگارش شده‌اند، تمام ابعاد زندگی این بزرگوار مورد بحث قرار نگرفته‌اند. لذا ما بر آن شدیم تا این موضوع را به‌طور کامل مورد تحقیق و بررسی قرار دهیم و از منابع معتبر آن را به پژوهش واگذار نماییم.
حضرت سیدنا عبدالله ابن زبیر رضی‌الله‌عنهما شخصیتی است که تا به حال تاریخ نظیر و مانند او را نیاورده است؛ لذا شایسته است تا جامعۀ اسلامی این گوهر نایاب و گران‌بها را به جهانیان معرفی نماید و مدال افتخار را از آن خود نماید.
عبدالله کیست؟ از چه خاندانی است؟ چه وقت چشمان مبارکش را به این دنیا گشود؟ اسباب و عوامل تکوین شخصیت او چه بوده است؟ چه وقت به اسلام مشرف شد و چه دستاوردهایی را از خود بجای گذاشت؟ و ده ها سؤال دیگر…
برای آسانی خوانندگان عزیز، مضامین و محتوای این موضوع را به بخش‌های مختلفی تقسیم کرده‌ام. اکنون بخش آغازین این موضوع را که به اسم، نسب، خاندان و قبیلۀ حضرت سیدنا عبدالله ابن زبیر رضی‌الله‌عنهما می‌پردازد، در معرض مطالعه و تحقیق قرار می‌دهم.
امیدوارم که الله متعال ما را در دنیا پیروان راستین و حقیقی این بزرگواران قرار دهد و در روز رستاخیز ما را با این مردان بزرگ تاریخ محشور نماید.
چکیده
حضرت سیدنا عبدالله بن زبیر رضی‌الله‌عنهما، شهسوار قریش، اولین مولود مسلمانان در مدینه، شیرمرد شجاع، عائذ بیت‌الله و مصلوب کعبه، یکی از یاران رسول خدا صلى‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و از رادمردان غیور صدر اسلام است که تاریخ، نام او را با غیرت، ایمان، جان‌فشانی و شجاعت ثبت کرده است. تولدش خط بطلانی بر اوهام و خرافات خرافه‌پردازان یهودی و زندگی‌اش سیلی محکمی بر چهرۀ ظالمان و جائران زمان بود.
او که جان خویش را بر طبق اخلاص نهاد و از خلیفۀ مظلوم، عثمان ذی‌النورین رضی‌الله‌عنه و سپس اُمّ‌المؤمنین عایشۀ صدیقه رضی‌الله‌عنها، جانانه دفاع کرد، قائم‌اللیل و صائم‌النهار بود. دوست‌دار پدر و فرمان‌بردار مادر بود. به خانۀ خدا پناه آورد و کعبه را تعمیر کرد. آن رادمردی که تا آخرین نفس‌های زندگی در مقابل ظلم و جور ایستاد و هرگز تن به ذلت نداد و هم‌چون حسین رضی‌الله‌عنه در کربلا، خونش را در کنار خانۀ خدا برای دفاع از حق و حقیقت فدا کرد.
By محمد فاتح