در دوران جاهلیت قبل از اسلام، فقط مردان حق ارثبردن داشتند و زنان از آن محروم بودند. با ظهور دین اسلام، این قانون جاهلیت منسوخ شد و برای زنان نیز سهمی در ارث مقرر گردید.
در عصر جاهلیت، زنان به ارث برده میشدند. هر زنی که شوهرش فوت میکرد، وارثان میت برای او چادر یا لباسی میپوشاندند و میگفتند: «من او را بهعنوان ارث بردم، همانطور که مال و داراییاش را به ارث بردم.» با ظهور دین اسلام، این عمل ظالمانه حرام شد، الله تعالی میفرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَحِلُّ لَكُمْ أَنْ تَرِثُوا النِّسَاءَ كَرْهًا» ؛ ترجمه: «ای کسانیکه ایمان آوردهاید! جایز نیست برای شما که زنان را بهزور به ارث ببرید.»
قبل از اسلام هر زنی که شوهرش وفات میکرد، عدهاش یک سال کامل بود، ولی دین اسلام برای آن عدهای مشخص نمود؛ چنانچه خداوند متعال میفرماید: «وَالَّذِينَ يُتَوَفَّوْنَ مِنْكُمْ وَيَذَرُونَ أَزْوَاجًا يَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَعَشْرًا»؛ ترجمه: «کسانیکه میمیرند از شما و بهجا میگذارند همسرانی، [همسران] باید انتظار بکشند چهار ماه و ده روز.»
برای درک بهتر جایگاه زن در اسلام، لازم است تا آیۀ زیر را بارها تکرار کرده و در معنای آن تأمل کنیم و بدانیم که اسلام به ارزش و حقوق زنان بیتوجه نبوده است.
روزی حضرت «امعمارة انصاری رضیاللهعنها» در مسجد نزد رسولالله صلیاللهعلیهوسلم آمد و گفت: «ای رسول خدا! همۀ موارد (احکام و مسائلی که در قرآن بیان میشوند) به مردان تعلق دارند و من ندیدهام که از زنان نیز یادی شود.» سپس این آیۀ کریمه نازل گردید: «إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيرًا وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُمْ مَغْفِرَةً وَأَجْرًا عَظِيمًا»؛ ترجمه: «مردان و زنان مسلمان و مردان و زنان مؤمن، مردان و زنان فرمانبردار، مردان و زنان راستگو، مردان و زنان بردبار، مردان و زنان فروتن، مردان و زنان صدقه دهنده، مردان و زنان روزهدار، مردان و زنان پاکدامن و مردان و زنانی که خداوند متعال را بسیار یاد میکنند، خداوند متعال برای آنان آمرزش و پاداش بزرگ فراهم دیده است.»
برای تکریم و بزرگداشت مقام زن در اسلام، در قرآن مجید سورهای به نام «نساء» تخصیص داده شده است. این در حالی است که سورهای به نام «مردان» وجود ندارد. این موضوع نشاندهندۀ این است که زن در اسلام اهمیت ویژهای دارد. در سورۀ نساء، خداوند به بیان امور مهمی پرداخته که به زن، خانواده، حکومت و جامعه مربوط میشود و بیشترین بخش این سوره، دربارۀ حقوق زنان اختصاص یافته است؛ به همین دلیل، این سوره به نام «نساء» شناخته میشود. اگر در مفهوم این سوره فکر کنیم درمییابیم که خداوند متعال زن را بسیار اکرام نموده و نخستین زن را از پهلوی نخستین مرد آفریده است. الله تعالی میفرماید: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُمْ مِنْ نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا كَثِيرًا وَنِسَاءً»؛ ترجمه: «اى مردم! از پروردگارتان كه شما را از نفس واحدى آفريد و جفتش را [نيز] از او آفريد و از آن دو، مردان و زنان بسيارى پراكنده كرد، پروا داريد.»
بنابراین، از نظر اصل پیدایش، زن و مرد کاملاً یکسان هستند و وجود انسانی آن دو کاملاً برابر است. در همۀ حقوق مرتبط با هستی انسان، زن و مرد با یکدیگر برابرند. بهعبارتدیگر: احترام به جان، ناموس، مال و کرامت شخص، ممنوعیت غیبت یا بدگویی حضوری، تجسس یا تجاوز به حریم فرد، همگی حقوق مشترکی هستند که در آن زن و مرد با یکدیگر تفاوتی ندارند. همچنین، اوامر و قوانین شریعت برای همه یکسان است.
By محمد فاتح