تعاون و همیاری از ضروریات زندگی است، چنانچه فرد نمی‌‌تواند به تنهایی از پس تمام دشواری‌های زندگی برآید. پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم میفرماید: «مَنْ كَانَ مَعَهُ فَضْلُ ظَهْرٍ فَلْيَعُدْ بِهِ عَلَى مَنْ لاَ ظَهْرَ لَهُ وَمَنْ كَانَ لَهُ فَضْلٌ مِنْ زَادٍ فَلْيَعُدْ بِهِ عَلَى مَنْ لاَ زَادَ لَهُ.» ترجمه: «آنکه مرکبی اضافه بر حاجتش داشته باشد، باید که آن را به کسی‌که مرکبی ندارد، صدقه دهد، و آنکه آذوقۀ زائدی داشته باشد، باید آن را به کسی‌که آذوقه و زادی ندارد، صدقه دهد».[1]
آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌وسلم بر همکاری و کمک رساندن به زیردستان و خدمت‌کاران سفارش بسیار نموده‌اند؛ چنان‌که میفرماید: «وَلاَ تُكَلِّفُوهُمْ مَا يَغْلِبُهُمْ، فَإِنْ كَلَّفْتُمُوهُمْ فَأَعِينُوهُمْ»؛ ترجمه: «و آن‌ها را به چیزی مکلف نکنید که توانائی آن را نداشته باشند و اگر آنان را مأمور کردید، پس همکاری‌شان کنید».[2]
خداوند متعال بهترین یاری‌رسان است که شخص مسلمان پیوسته در نمازهایش در مورد همۀ مسایل زندگی از او نصرت و یاری طلبیده و می‌گوید: «إِيَّاكَ نَعبُدُ وَإِيَّاكَ نَستَعِينُ»؛ ترجمه: «(بار الها) تنها تو را مى‌پرستیم و تنها از تو یارى می‌جوییم».[3]
پروردگار عالم در سرشت تمام مخلوقاتش، حتی در درون ریزترین آن‌ها مانند مورچه‌ها و زنبورها و سایر حشرات، حس تعاون و همیاری را به ودیعه نهاده است. این موجودات در گردآوردن غذا و مقابله با دشمنان‌شان با هم همیاری داشته و متحد عمل می‌نمایند. لذا بدیهی است که انسان، با دارا بودن عقل و اندیشه‌ای که خداوند به او ارزانی داشته و او را بواسطۀ آن از سایر موجودات جدا ساخته است، برای دارا بودن چنین خصیصۀ پراهمیتی سزاوارتر می‌باشد.
فضیلت تعاون و همکاری
در نتیجۀ همیاری فرد با برادر مسلمانش توان آنان چند برابر شده و با شتاب و دقت بیشتری به هدف مورد نظر خویش دست می‌یابند. همیاری منجر به صرفه‌جویی در زمان و نیرو به میزان قابل ملاحظه‌ای می‌شود. کلام حکیمانه‌ای است که گفته‌اند: «فرد به تنهایی اندک و با یارانش بسیار است.»
پیامبر خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم میفرماید: «مَثَلُ الْمُؤْمِنِينَ فِى تَوَادِّهِمْ وَتَرَاحُمِهِمْ وَتَعَاطُفِهِمْ مَثَلُ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَكَى مِنْهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى»؛ ترجمه: «مثال مسلمانان در محبت و رحمت و مهربانی‌شان به‌همدیگر مانند یک جسد است که هرگاه عضوی از آن به درد آید، دیگر اعضای جسد در تب و بیدارخوابی با آن همراهی می‌کنند».[4]
هم‌چنین پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده‌اند: «يَدُ الله مَعَ الْجَمَاعَةِ»؛ ترجمه: «دست خداوند با جماعت است».[5]
و در جای دیگری می‌فرمایند: «الْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا»؛ ترجمه: «مسلمان برای مسلمان (یعنی رابطۀ مسلمانان با همدیگر در تعاون و همکاری) چون بنای دیواری است که برخی، برخی دیگر را محکم می‌سازد».[6]
آنگاه که مسلمان در کمک و یاری برادرش است تا نیاز او را برآورد، خداوند در کمک و یاری وی است تا حاجت او برآورده گردد. کسی‌که کار فرد گرفتاری را آسان نموده و بر او راحت گرداند خداوند در دنیا و آخرت کار او را آسان می‌گرداند. خداوند بنده‌اش را یاری می‌رساند مادامی‌که او در یاری و کمک برادرش می‌باشد.
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرموده است: «وَعَوْنُكَ الضَّعِيفَ بِفَضْلِ قُوَّتِكَ صَدَقَةٌ»؛ ترجمه: «یاری رساندن تو به شخص ضعیف به واسطۀ توانی که داری، صدقه است».[7]
تعاون، مستلزم پاداش اخروی است!
و عن ابي هريرة، عن النبي صلی‌الله‌علیه‌وسلم قال: «مَن نفْسَ عن مؤمن كربةً من كُربِ الدنيا، نفس الله عنه كربة من كرب يوم القيامةِ و مَن يَسَّرَ على مُعسر يَسَرَ اللهُ عليه في الدنيا والآخرة، ومَنْ يَسْتَرَ مسلماً سَتَرَ اللهُ في الدنيا والآخرة، واللهُ في عَوْنِ العَبدِ ما كانَ في عون أخيه»
ترجمه: (ابوهريره رضی‌الله‌عنه روایت کرده است که پیغمبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم فرمودند: هرکس ناراحتی و مشکلات دنیوی یک مسلمان را بر طرف کند، خداوند او را از پریشانی و گرفتاری آخرت، نجات می‌دهد، و هر طلب‌کار، بدهکار خود را فرصت دهد و بر او آسانی کند، خداوند در دنیا و آخرت با او به آسانی برخورد خواهد کرد، و هرکس از مسلمانی رازداری کند، خداوند او را در دنیا و آخرت از او رازداری خواهد کرد، و تا زمانی که کسی به برادرش کمک و یاری کند، خداوند او را کمک و یاری خواهد کرد.)[8]
By محمد فاتح