ازدواج و ثمرات آن (بخش چهارم و پایانی)

نویسنده: عبدالحمید نوروزی

حقوق زوجين

باید این را هم از نظر شرعی و هم از نظر تجربیات بشری بدانیم که تفاوت‌های بسیاری بین طبیعت‌های انسان‌‎ها وجود دارد، حتی برادران و دوستان در موارد بسیاری با همدیگر هم‌طبیعت نیستند. گروهی از دوستان چه در مکتب باشند یا بازار یا جاهای دیگر بازهم اخلافشان با هم یکی نیست و در هر حال با هم تفاوت‌هایی دارند. زن و شوهر نیز از این قاعده استثنا نیستند؛ چون دو جنس مخالف هستند؛ به همین منظور الله متعال حدود و قوانینی را معرفی و راهنمایی کرده است تا این تفاوت در طبیعت‌ها باعث ازهم‌گسیختن و به‌هم‌خوردن زندگی نشود.

همان‌طور که دین مبین اسلام در تمام موارد، ارشاداتی دارد؛ مثلاً برای کسانی که با هم تجارت می‌کنند یا همکار و همسایه هستند یا به هر نحوی با هم ارتباط دارند، گوشزد می‌کند که بر همدیگر حقوقی دارند؛ به همین صورت شریعت اسلام برای زن و شوهر نیز قوانینی را معرفی کرده است. بدون شک اگر ما مسلمانان به قوانین شرعی عمل کنیم و حقوق یکدیگر را بدانیم و مردان و زنانِ مسلمان قوانین شرعی زندگی را بدانند، این همه مشکلات به‌وجود نخواهد آمد.

اگر ازدواج را از همان اول بررسی کنیم، می‌فهمیم که شریعت اسلام طوری برنامه‌ریزی کرده است که باید پسر و دختر به همدیگر راضی باشند و با رضایت هم ازدواج کنند و نیت خیر داشته باشند و در مراسم‌ها اسراف نکنند، تا مبادا از همان اول اختلافات شروع شود، اینجاست که دین مبین اسلام برای هر یک از زن و مرد راهنمایی‌هایی دارد و به آنان روش زندگی را آموزش می‌دهد. در بعضی جاها شنیده می‌شود که می‌گویند اسلام برای زن حقوقی نداده است و حکومت و خلافت اسلامی حق زن را زیر پا می‌کند، درحالی‌که ما یک سوره هم در قرآن به نام مردان نداریم؛ اما یک سوره به نام زنان داریم و سورۀ دیگری به نام یک زن نمونه به اسم «مریم» داریم، به این اندازه اسلام به حقوق زن اهمیت داده است.

خداوند متعال در سورهٔ مبارکۀ نساء به شوهران و زنان توصیه می‌کند که حقوق همدیگر را مراعات کنند؛ البته در حقیقت، حق مرد بر زن بیشتر است؛ چون در هر مجموعه و خانه‌ای حتماً یک نفر باید به‌‎عنوان سرپرست باشد تا امور را در اختیار داشته باشد و او مرد است؛ اما سرپرستی خانواده به این معنا نیست که مرد حاکم و فرماندهٔ جنگی است، بلکه مرد کنترل‌کننده و اداره‌کنندهٔ خانه است؛ لذا زمانی که هر دو حقوق همدیگر را مراعات کنند، مشکلات، بسیار کاهش پیدا می‌کند.

حق شوهر بر همسر

پیامبر ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} به یک زنی که نزد وی آمد و سؤالی کرد، دربارۀ حق شوهر فرمود: «فإنه هو جنتک ونارک»؛ شوهر بهشت و جهنم توست. یعنی نارضایتی شوهر در جایی که حق با اوست، شما را به جهنم می‌برد و رضایت شوهر شما را به بهشت می‌برد.

در جای دیگر می‌فرماید: «أَيُّمَا امْرَأَةٍ مَاتَتْ، وَزَوْجُهَا عَنْهَا رَاضٍ، دَخَلَتِ الْجَنَّةَ»؛ هر زنی که وفات کند و درحالی از دنیا برود که شوهر از او راضی باشد، داخل بهشت می‌رود.

در جای دیگر می‌فرماید: «لَا تُؤَدِّي الْمَرْأَةُ حَقَّ رَبِّهَا حَتَّى تُؤَدِّيَ حَقَّ زَوْجِهَا»؛ زن، حق الله را مراعات نکرده است اگر حق شوهر خود را مراعات نکند؛ یعنی زنی که حق شوهر خود را مراعات نکند، آن زن حق الله را نیز مراعات نکرده است.

در جای دیگر می‌فرماید: «إِذَا بَاتَتِ الْمَرْأَةُ، هَاجِرَةً فِرَاشَ زَوْجِهَا، لَعَنَتْهَا الْمَلَائِكَةُ حَتَّى تُصْبِحَ»؛ زمانی که شوهر همسر خود را به بستر خواب خود طلب کند و زن نيايد، این زن را ملائکه تا زمانی‌که صبح می‌شود لعنت می‌کنند.

 در حدیث دیگری فرمودند: «ثَلَاثَةٌ لَا تُرْفَعُ صَلَاتُهُمْ فَوْقَ رُءُوسِهِمْ ….وَامْرَأَةٌ بَاتَتْ وَزَوْجُهَا عَلَيْهَا سَاخِطٌ»؛ سه نفر هستند که نمازشان از سرشان بالاتر نمی‌رود، یعنی نمازشان قبول نمی‌شود؛ یکی از آنها زنی است که شوهرش از او ناراض است. اگر او نماز هم بخواند، نمازش قبول نمی‌شود؛ چون شوهر خود را ناراضی کرده است.

حق زن بر شوهر

شاید خواهران این سؤال را مطرح کنند که آیا شوهر حق دارد که به هر منکر و کار خلافی دستور دهد و بر ما لازم است از او اطاعت کنیم؟

آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌‌علیه‌وسلم} برای مردان هم قوانینی معرفی کرده و قرآن عظیم‌الشأن برای شوهران نیز چهارچوبی تعیین نموده است. آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌‌علیه‌وسلم} در حدیثی ملاک بهتربودن را چنین معرفی کردند: «أكمل المؤمنين إيمانا أحسنهم أخلاقا»؛ اینجا پیامبر اکرم ^{صلی‌الله‌‌علیه‌وسلم} نفرمودند که بهترین مسلمان کسی است که حج کند یا بهترین مسلمان کسی است که نماز بخواند یا کسی که روزه بگیرد، بلکه فرمودند بهترین مسلمان کسی است که بهترین اخلاق را داشته باشد و در ادامه افزودند: «خيركم خيركم لأهله»؛ سپس از میان خوش‌اخلاق‌ها بهترین شما کسی است که با خانوادۀ خود خوش اخلاق باشد.

بعضی از مردم زمانی که پیش دوستان خود یا داخل دکان‌ها یا در میله و تفریح هستند، خیلی خوش‌اخلاق هستند؛ اما داخل خانه، گرگ درنده می‌شوند، درحالی که حدیث می‌گوید که از میان خوش‌اخلاق‌ها، بهترین شما کسی است که نسبت به خانوادۀ خود خوب و خوش‌اخلاق باشد و گذشت داشته باشد. دو حدیث است اگر ما در مسائل اجتماعی و خانوادگی خود به این آنها عمل کنیم، بخش اعظمی از مشکلات ما حل می‌شود؛ اول این حدیث که آن حضرت صلى الله عليه وسلم فرمودند: «إني ضامن لربض الجنة لمن ترك المراء ولوكان محقاً.»؛ من برای کسی که دنبال جنگ و دعوا نباشد؛ اگرچه برحق هم باشد، بهشت را ضمانت می‌کنم؛ اما حالا به خاطر دو هزار افغانی خون و خونریزی راه انداخته می‌شود، یکی حرفی می‌زند و دیگری آن را بزرگ می‌کند که چرا فلانی به من این‌طوری گفت و جلسات گرفته می‌شود و به جنگ و دعوا تبدیل می‌شود. چرا دنبال جنگ و دعوا هستند؟ چرا این قدر کبر و غرور دارند؟ یک حرف را تحمل کرده نمی توانیم؟

شخصی خدمت آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} آمد و گفت: یا رسول الله من قوم‌هایی دارم که من را دشنام می‌دهند، به من بی‌حرمتی می‌کنند و حقم را زیرپا می‌کنند؛ اما من گذشت می‌کنم و به حقوق آنان رسیدگی کرده و با اخلاق خوش رفتار می‌کنم؛ آن‌حضرت ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} فرمودند: طوری که تو می‌گویی، خیلی کار خوبی کرده‌ای و گویا مشت خاکی را بر چهره‌شان پاش داده‌ای و آنان را شرمنده کرده‌ای.

حديث دوم: «اهل الْجَنَّةِ كُلُّ هَيِّنٍ لَيِّنٍ سَهْلٍ»؛ بهشتیان، انسان‌های نرم‌خو و آسان‌گیر هستند.

 نتيجه

با توجه به مطالب درج شده در این مقاله، واضح گشت که اسلام به ازدواج اهتمام خاصی کرده و در این زمینه تشویق نموده و بر آن اصرار می‌ورزد.

خوانندگان عزيز، پدران گرامي، مادران دلسوز و اولياي ارجمند، آيا مي‌دانيد فيصلة نهايي شما سرنوشت پسر و دخترتان را رقم مي‌زند؟ پس کوشا باشيد که  در باب ازدواج اولادتان همة جوانب را مد‌نظر قرار دهيد. اگر جاي مناسبي آدرس داده شديد، تأخير نکنيد، به پسر و دخترتان حق انتخاب را بدهيد و از آنها مشوره بگيريد تا مبادا خداي‌نخواسته سبب پشيماني يک عمر شود، آنها را مجبور نسازيد تا با کسي که دلش نمي‌خواهد، همدلي کند. سعي نماييد اوامر الهي و دستورات اسلام را در خصوص امر ازدواج مراعات نماييد؛ از بي‌جا مصرفي، از رسم و رسومات و عنعنات بي‌اصل و اساس، از مهريه‌هاي سنگين و خلاصه از هر آن چيزي‌که هيچ جنبة شرعي و قانوني ندارد، بپرهيزيد.

کوشش کنيد که مراسم‌ عروسي و ازدواج‌ها را اسلامي و طبق سنت رسول‌الله صلی‌الله‌علیه‌وسلم برگزار کنید تا شروع زندگي اولادتان و ريشة آن با سنت آبياري شود  و نسل آينده، اسلام‌پرور و نيک‌سيرت به‌بارآيد.

منابع

1. تهانوی، اشرف‌علی، آیین زناشویی، جمع و ترتیب: مفتی محمد زید صاحب، ترجمه: افضل دهمردنژاد.)

2. محمد صبحی بن حسن حلاق، فقه مختصر اهلسنت و جماعت، ترجمه:عبدالله ریگی،  ناشر: کانال تلگرام مکتبۀ منهاج السنة.

3. (صدیقی، عبدالرحیم، ازدواج و انتخاب همسر: فصل‌نامۀ فروغ دانش اسلامی، سال 1442 ق، شمارۀ 31ـ 32)

4. (خطیبی، مولانا بشیراحمد، ندای منبر، جمع و ترتیب: عبدالله زمانی/ محمدجواد شهبازی، هرات: انتشارات آفاق، 1399 )

5. بدیوی، یوسف‌علی، مترجم: یونس یزدان‌پرست، ازدواج و خوشبختی زناشویی در سایۀ اسلام، چاپ اول (دیجیتال) 1396)

6. البيهقي، أحمد بن الحسين، السنن الكبرى، الناشر: دار الكتب العلمية، بيروت – لبنات، الطبعة الثالثة، 1424،

7. الصنعانی، عبدالرزاق، المصنف، الناشر: المجلس العلمي- الهند، الطبعة: الثانية، 1403

8. الطبراني، سليمان بن أحمد، الروض الداني (المعجم الصغير)، الناشر: المكتب الإسلامي ـ دار عمارـ  بيروت، الطبعة الأولى، 1405

بخش قبلی | پایان