عید سعید فطر؛ جشن بندگی و بالندگی

نویسنده: مهاجر عزیزی

عید سعید فطر، روز اول ماه شوال و پایان روزه‌ی فرض رمضان است. عید سعید فطر، روز چیدن محصول یک‌ماه روزه‌داری و عبادت‌گذاری است. این روز، روز خوش‌حال شدن به اجرا کردن فرایض الهی و روز توفیق یافتن به محقق ساختن یکی از فرامین خداوندی است. پروردگار عالم بخاطر نوازش مسلمانان و به پاس عبادت و ریاضت‌شان در ماه مبارک رمضان این روز را به عنوان روز سرور و شادی به ایشان قرار داده است؛ از این‌رو،  بر هر فرد مسلمان لازم است که در این روز ابراز شادی کند، خوش‌حال باشند و با دست پُر شادی، سرور، خوشحالی و مهربانیِ خود را با سایر مسلمانان تقسیم کنند و هم‌دیگر را ببخشند و به همدیگر محبت و صمیمت تقدیم کنند و از این فرصت استثنایی و سفره‌ی کرم و مهربانی‌ پروردگار، کمال استفاده را ببرند.

تعریف عید

عید در لغت: واژه‌ی عید از «العود» مأخوذ است که به معنی رجوع و تکرار می‌باشد.[1] بعضی‌ها می‌گویند: از عادت مأخوذ است؛ زیرا آن‌ها به آن عادت کردند. امام نووی ^{رحمه‌الله} گفته است: « سمی العید عیدا لعوده و تکرره، و قیل لعود السرور فیه»[2] (سبب نامگذاری عید به عید بخاطر تکرار و بازگشت آن است. و نیز گفته شده است که بخاطر بازگشت خوشحالی و مسرت عید گفته شده است.)

عید در اصطلاح: ایام مخصوصی است که مسلمانان آن‌را یک انعام خاص پروردگار دانسته، خود را تجمل و آراسته می‌سازند، نماز واجب آن را اداء می‌کنند و گردهم آمده به شادمانی سالم می‌پردازند.

انواع عید در اسلام

در اسلام فقط دو عید وجود دارد، علاوه از این دو، برگزاری سایر جشن‌ها و عیدها که ریشه‌ی شرعی ندارند از قبیل: جشن روز اول سال میلادی (کریسمس)، نوروز، عید عاشقان (ولنتاین) و… جواز ندارد. از انس ^{رضی‌الله‌عنه} روایت است که فرمودند: « قَدِمَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم الْمَدِينَةَ وَلَهُمْ يَوْمَانِ يَلْعَبُونَ فِيهِمَا، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ صلى الله عليه وسلم: ” مَا هَذَانِ الْيَوْمَانِ؟ قَالُوا: كُنَّا نَلْعَبُ فِيهِمَا فِي الْجَاهِلِيَّةِ. قَالَ: ” إِنَّ اللهَ قَدْ أَبْدَلَكُمْ بِهِمَا خَيْرًا مِنْهُمَا: يَوْمَ الْفِطْرِ، وَيَوْمَ النَّحْرِ.»[3] (رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} به مدینه تشریف آوردند، آن‌گاه اهل مدینه در دو روز مخصوص بازی و شادمانی داشتند. پیامبر خدا به ایشان گفتند: این دو روز شادمانی شما برای چیست؟ آن‌ها پاسخ دادند : ما از دوران جاهلیت در این دو روز شادی می‌کردیم. رسول خدا ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} فرمودند: الله در عوض این دو روز برای شما دو عید بهتر از این دو را جایگزین کرده که آن روزهای بهتر عبارت از عید اضحی و عید فطر می‌باشد.

آداب و سنت‌های روز عید

در روز عید انجام امور زیر سنت و مستحب است:

1.غسل نمودن؛ 2.مسواک زدن؛ 3. خود را  آراسته کردن و پوشیدن لباس جدید و یا نیکوتر؛ 4.صبح زود بیدار شدن؛ 5. اول وقت خود را به عیدگاه رسانیدن؛ 6.قبل از رفتن به عیدگاه چیزی خوردن؛ 7.پیاده به عیدگاه رفتن؛ 8.قبل از نماز عید، نفل نخواندن؛ 9.تکبیر گفتن به گونه‌ی آهسته؛ 10.مسیر رفت و آمد را تغییر دادن؛ 11. تبریک گفتن روز عید.

محرمات روز عید

انجام موارد زیر در روز عید نادرست و ممنوع است:

1.روزه گرفتن در روز عید؛ 2.الزامی دانستن رفتن به قبرستان‌ها  در روز نخست عید؛ 3.برگزاری مراسم سوگواری به بهانه‌ی وفات اقربای وی در جریان سال؛ 4.انجام امور خلاف شریعت، نادرست و حرام؛ 5.اسراف و زیاده‌روی در تدارکات عیدانه و وسایل خانه؛ 6.بعداز نماز عید و نمازهای پنجگانه‌ی روز عید به التزام مصافحه کردن و معافی خواستن. (اگر التزام نمی‌کنند، گاهی انجام می‌دهند و گاهی انجام نمی‌دهند، جایز و خلاف اولی است.)

تبریک گفتن عید

از جمله آداب عید تبریکی دادن‌های محبت‌آمیز است؛  مانند این‌که به همدیگر می‌گویند: «تقبل الله منا و منکم»؛ (الله اعمال صالحه ما و شما را بپذیرد) یا ( عید شما مبارک) یا شبیه این عبار‌ت‌های تبریکی مباح که نزد صحابه مشهور است[4] و اهل علم و جمهور فقهاء به آن رخصت داده‌اند.[5]

حکم نماز عیدین

نماز عیدین بر هر مسلمانی که قادر و مکلف ( بالغ عاقل ) باشد، واجب عینی است[6] و بدون کدام عذری ترک کننده‌ی آن گنهگار می‌باشد؛ به دلیل فرموده‌ی پروردگار: «فَصَلِّ لِرَبِّكَ وَٱنحَر»[7] در این آیه پروردگار عالم امر بر خواندن نماز عید و قربانی ‌می‌کند و امر وجوب را تقاضا می‌کند. و همچنان به دلیل مواظبت رسول الله ^{صلی‌الله‌علیه‌وسلم} به نماز عید و بعداز ایشان مداومت خلفای چهارگانه ^{رضی‌الله‌عنهم} و دستور دادن پیامبر اسلام به مردمان حتی برای زنان حایضه برای بیرون شدن به نماز عید، همه نشانگر واجب بودن نماز عید است.

روش ادای نماز عید

نماز عید دو رکعت است که به جماعت خوانده می‌شود. شش تکبیر زائده دارد؛ سه در رکعت اول و سه در رکعت دوم. سه تکبیر زایده‌ی رکعت اول بعداز خواندن «سبحانک اللهم…» انجام می‌یابد و سه تکبیر زایده‌ی رکعت دوم، بعداز قرائت و پیش از رکوع. در هر تکبیر، دست‌ها به برابری گوش‌ها بلند برده شده و سپس رها می‌شود. در باقی امور بین نماز عید و سایر نمازها هیچ فرقی وجود ندارد. این را باید به خاطر داشت که کسی اگر به جماعت نماز عید حاضر شده نتواند، نماز عید را به تنهایی خوانده نمی‌تواند.[8]

[1]. الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج31، ص114.

[2]. نووی، شرح صحیح مسلم، ج6، ص149.

[3]. مسند احمد، ج21، ص226.

[4]. فتح الباری، ج2، ص446؛ البحرالمحیط شرح صحیح مسلم، ج17، ص514.

[5]. الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج31، ص116؛ أىاب و احكام نمار عید فطر، ص11.

[6]. الموسوعة الفقهیة الکویتیة، ج31 ص114.

[7]. الکوثر: 2.

[8]. فضایل و مسایل رمضان، بهرپنجم: عید رمضان، ص44.