دین مبین اسلام، اهمیت ویژه و خاصی به موضوع کار، تلاش و جنبندگی و پرهیز از کسالت و بی‌کاری داده است. آیات و احادیث بی‌شماری در منابع و مصادر اسلامی موجود هستند که انسان مؤمن را به جهش و تکاپو و تحرک ترغیب می‌کند و از بی‌کاری و عزلت و خانه‌نشینی باز می‌دارد.
موضوع کار و عمل، قانون طبیعی است که الله تعالی روزی هر جنبنده‌ای را بر روی زمین به آن مرتبط داشته است؛ چراکه هیچ موجود زنده‌ای از آن بی‌نیاز نیست؛ لذا شگفت‌انگیز نخواهد بود که این موضوع، اساس و پایۀ ابتدایی تحصیل رزق و روزی باشد و این موضوع، اساس اول در تمام نظام‌های اقتصادی و ربانی قرار گرفته است.
الله تعالی فرموده است: «یاأیها الإنسان إنک کادح إلی ربک کدحا فملاقیه»؛ (ای انسان! تو به‌سوی پروردگارت تلاش بسیاری داری و سرانجام، او را ملاقات خواهی کرد.)
باز می‌فرماید: «هو الذي جعل لکم الأرض ذلولا فامشوا في مناکبها و کلوا من رزقه و إلیه النشور»؛ (او ذاتی است که زمین را برای شما رام گردانید تا در پستی‌ها و بلندی‌های آن قدم بزنید و از روزی خدا بخورید و برانگیخته‌شدن تنها به‌سوی اوست.)
هم‌چنین می‌فرماید: «هو الذی خلق لکم ما في الأرض جمیعا»»؛« او ذاتی است که برای شما همه آ‌نچه در زمین است را خلق کرده است.»
این آیات، دلالت صریحی بر لزوم سعی و کوشش در جلب رزق و روزی حلال و تحرک داشته و از خمودگی، بی‌کاری و گوشه‌گیری برحذر می‌دارد.
زمینه‌های عمل و فعالیت فرد مؤمن
1- زمینۀ ثمره‌گیری؛
در این زمینه، هر آن موردی که سبب بهره‌گیری مختلف زراعتی و تولیدات مختلف حیوانی می‌شود، داخل است.
۲- زمینۀ استخراج و اکتشاف؛
در این زمینه، هر عملی که سبب به‌دست‌آوردن اشیایی که خداوند متعال خلق کرده است و در گوشه‌ای از زمین، دریاها، خشکی‌ها و جَوها به‌ودیعت نهاده شده است، می‌شود. مانند تلاش برای شکار، استفاده از درختان جنگل‌ها، استخراج جواهر و معادن زمینی، استخراج مواد کیمیاوی، استخراج آب‌ها، نفت، زغال، گوشت‌های دریایی، زیورآلات و… .
۳- زمینۀ تولید و سازندگی؛
در این زمینه، هر موردی که سبب تحول هیئت ابتدایی یک چیز به مواد، اشکال و صورت‌های مختلف دیگر می‌شود و سبب منفعت برای انسان‌ها می‌گردد، داخل می‌شود.
۴- زمینۀ خدمات خصوصی یا عمومی، دینی یا دنیوی؛
در این زمینه، کارهای تجاری، اداری، راهنمایی‌ها، تعلیم و تربیه، حراست و نگهبانی، دفاع، صیانت، نقل و انتقال و… داخل می‌شود.
۵- زمینۀ بحث علمی و فنی.
این زمینه، شامل فارغ‌شدن برای انواع مباحث علمی و فنی که سبب فراهم‌شدن زمینه‌های پیشرفت و تقدم مستمر امت اسلامی می‌شوند، می‌گردد.
زمینه‌های ذکرشده، جزو مهم‌ترین زمینه‌ها و سطوح کاری است که فرد مسلمان و مؤمن باید درجهت تلاش و کوشش در آن‌ها سعی و تلاش کند.
فرادنیوی‌بودن پاداش فعالیت‌های اقتصادی؛
رعایت اصل دریافت پاداش اخروی از فعالیت‌های اقتصادی، با شعار «دنیا مزرعۀ آخرت است»، از جانبی می‌تواند قوی‌ترین انگیزۀ فعالیت‌های سالم اقتصادی قرار گیرد و از جانبی بزرگ‌ترین روندی است برای ترویج اصل ترحم انسانی و تقویت پیوندهای ایمانی، اخلاقی و ترویج نظام عدل الهی. الله تعالی فرموده است: «الذین آمنوا و هاجرو و جاهدوا في سبیل الله بأموالهم و أنفسهم أعظم درجة عندالله و اولئک هم الفائزون»؛ (کسانی‌که ایمان آورده‌اند و به مهاجرت پرداخته‌اند و در راه خدا با جان و مال کوشیده‌اند و جهاد نموده‌اند، دارای منزلت والاتر و بزرگ‌تری در پیشگاه خدایند و آنان رستگاران و به مقصودرسندگان و سعادت‌مندان دنیا و آخرت می‌باشند.»
هم‌خوانی با فطرت سالم انسانی.
بررسی‌های خصوصیات تئوری و رفتاری نظام اقتصادی اسلام به‌خوبی واضح می‌سازد که تلفیق ارضای خواسته‌های مادی و معنوی جامعه، به‌رسمیت‌شناختن انواع مالکیت مقید و تقسیم‌بندی حلال و حرام در عرصه فعالیت‌های اقتصادی مانند: تولید، توزیع و مصرف، رعایت اصل اهتمام به نیازهای مادی و معنوی، رسمیت‌دادن حق انتخاب شغل و کالا با محدوده‌های میانه‌رو، دخالت در توزیع و نظارت و کنترل بازار، ممنوعیت ربا، احتکار، غش و فریب با کشش‌های فطری و خصوصیات جوامع انسانی هم‌خوانی کامل داشته و نادیده‌گرفتن موارد فوق، ناهنجاری‌های متعدد و رفتارهای زشت انسانی و اجتماعی را درپی دارد.
این‌ها موارد مختصری از ویژگی‌ها و صفات بارز اقتصاد اسلامی بود که می‌تواند کامیابی و پیشرفت اقتصادی جوامع بشری را تضمین کرده و تعادل و توازن مالی را در جهان ایجاد کند.
اما متاسفانه کشورهای استعمارگر با وارونه‌جلوه‌دادن حقایق اقتصادی و طعنه‌واردکردن به سیستم اقتصادی اسلام و نظام مالی آن، نسل‌های اسلامی را نسبت به آموزه‌های اسلامی بدبین نموده و سعی در استعمار و سلطة مالی بر جهان اسلام دارند.
داکتر «عبدالرحمان حبنکة المیدانی» می‌نویسد: «با بررسی ویژگی‌های اقتصاد اسلامی درمی‌یابیم که نظام اسلامی شامل مقدار بی‌شماری از مزایایی است که پژوهشگران حوزۀ اقتصاد برای نظام سرمایه‌داری و سوسیالیسم ذکر می‌کنند، در کنار این‌که اقتصاد اسلامی از جوانب اجحافی که منجر به تجاوز، دشمنی و فساد در زمین می‌شود، بریئ و پاک است.»
By محمد فاتح
